بررسی تاثیر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک بر فرسایش اراضی

فرسایش خاک دومین چالش مهم زیست محیطی در کره زمین شناخته می شود و از جمله زیان های اقتصادی کشورهای مختلف طی قرن بیست و یکم به حساب می آید. به فرآیندی که در اثر آن ذرات خاک از بستر اصلی خود جدا شده و به وسیله عوامل انتقال دهنده به مکان های دیگر حمل می شوند فرسایش خاک گفته می شود. بسته به اینکه عامل جدا کننده ذرات خاک، آب یا باد باشد به این نوع فرسایش به ترتیب فرسایش آبی و فرسایش بادی اطلاق می گردد؛ فرسایش خاک شامل یک فرآیند سه مرحله ای ۱- جداسازی ذرات خاک ۲ -انتقال ذرات ۳- رسوبگذاری و نشست ذرات می باشد. طی سالیان اخیر در اکوسیستم های تحت مدیریت انسان به علت اعمال کاربری نامناسب و مدیریت نادرست، فرسایش خاک با شدت بسیار بالایی در حال انجام است. فرسایش پذیری خاک نشان دهنده حساسیت و آسیب پذیری خاک در برابر عوامل و فرآیندهای فرسایش دهنده می باشد. هر ویژگی و خصوصیتی از خاک که بر پایداری و استحکام ساختمان خاک، دانه بندی، انتشار و انتقال ذرات خاک موثر باشد بر فرسایش پذیری خاک موثر است؛ از جمله مهمترین این خصوصیات می توان به کربن آلی خاک، بافت خاک، ساختمان خاک، نفوذ پذیری و تخلخل خاک ، اندوده سطحی، زبری سطحی، رطوبت اولیه و خصوصیات خاکدانه ... اشاره نمود. کربن آلی خاک نقش کلیدی در پایداری و استحکام خاکدانه ها و بهبود ساختمان خاک دارد ذخیره کربن آلی خاک در اثر عواملی نظیر شخم، چرای بی رویه دام، عدم استفاده از کودهای آلی و در کل مدیریت نامناسب کاهش یافته و این امر منجر به کاهش اندازه خاکدانه ها می شود که یکی از مهمترین پیامدهای آن می تواند پایین آمدن مقاومت خاکدانه ها در برابر عوامل فرسایشی نظیر باد و باران باشد. بافت خاک از طریق تاثیر بر خصوصیاتی از خاک نظیر ظرفیت نگهداری آب، نفوذپذیری خاک ،CEC، کربن آلی خاک و واکنش خاک در برابر عملیات زراعی بر فرسایش پذیری خاک تاثیر می گذارد. به منظور جلوگیری و کنترل فرسایش خاک از راهکارها و روش های متعددی مانند ۱- ممانعت از لخت شدن زمین با استفاده از پوشش گیاهی، انواع مالچ ها و... ۲- افزایش کربن آلی خاک با استفاده از بقایای آلی، کودهای دامی، کودهای شیمیایی آلی و.... ۳- افزایش زبری سطح خاک به کمک شخم و یا حتی زیری حاصل از سنگریزه ها و..... ۴- سله سطحی نیز می تواند در مقابله با فرسایش بادی بسیار موثر باشد ۵ -مدیریت مناسب اراضی ۶ -بهره برداری با در نظر گرفتن استعداد اراضی و... می توان بهره برد. در پایان مهمترین توصیه این است که از هر خاک مطابق استعدادش بهره برداری و استفاده شود تا ضمن رسیدن به صرفه اقتصادی قابل قبول برای بهره برداران از منابع خاک هم به نحو احسن حفاظت به عمل آید.

کلیدواژه ها:

فرسایش خاک ، کربن آلی خاک ، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ، کیفیت خاک