دفاع مشروع در مقام تهاجم به خود از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران

حکم دفاع از جان، مال و ناموس فردی که توسط صاحب آن به خطر افتاده است (کسی که به مال خود ضرر و زیان وارد می کند یا به ناموس خودش تعرض می کند و یا اقدام به خودکشی و خودزنی نموده است) در فقه شیعه و اهل­ سنت صریحا مشخص نشده است و در شرع و قانون نمی توان حکم صریحی برای آن پیدا کرد، اما چون اهمیت این مسئله در جایگاه بسیار بالایی قرار دارد، آیات و روایات رسیده از معصومان بررسی شده و نتیجه این واکاوی به این تبیین مدون گردید: بر هر کسی که آگاهی از تعدی فرد به مهمات سه­ گانه خویش پیدا کند و توانایی دفاع را داشته باشد و خطری، شخص مدافع یا شخص ثالثی را تهدید نکند، واجب است؛ چراکه جان، مال و ناموس اولا: از جمله مسائلی هستند که شارع مقدس اهتمام زیادی نسبت به آنها داشته و حرمت بالایی برایشان قائل شده است و ثانیا: عمومات و اطلاقات ادله مربوطه (از آیات و روایات) شامل آنها می شود و هم­چنین با بررسی نظرات فقهای اهل­ سنت در کتب مختلف، ادله و نظرات در باب دفاع از نفس و ناموس و مال بررسی گردید و به تفکیک اقوال مذاهب شافعی، حنفی، مالکی و حنبلی به تفصیل بررسی و تحلیل شد که اجمالا بیشتر فقهای اهل سنت قائل به وجوب دفاع گردیده و برای اقوال خود به ادله­ ای از آیات و روایات و مستندات معتبر اشاره کرده اند. مقاله حاضر به صورت توصیفی تحلیلی، با بررسی ادله دفاع مشروع درصدد است استنباط کند که آیا طبق مواد و نصوص فقهی و قانونی، ادله دفاع مشروع، شامل حال فردی که خود بر علیه جان، مال و ناموس خود اقدام کرده است می­ گردد یا خیر؟

کلیدواژه ها:

دفاع مشروع ، جان ، مال ، ناموس ، فقه اسلامی ، حقوق ایران