تبیین و ارزیابی سطوح سلسله مراتبی و قلاع کانونی قرون میانی اسلامی(قرن ۶ تا ۸ ه.ق) در قهستان قدیم، شرق ایران

سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 83

فایل این مقاله در 16 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_SMB-11-18_001

تاریخ نمایه سازی: 13 آبان 1403

چکیده مقاله:

قهستان به دلیل موقعیت سوق الجیشی و قرارگیری در مسیرهای ارتباطی، بافتار جغرافیایی کوهستانی، دوری از دستگاه خلافت و منابع معدنی غنی آن همواره در بازه زمانی قرون میانی اسلامی مورد توجه گروه های مختلف سیاسی-مذهبی مثل فرقه اسماعیلیه، بوده است. در این منطقه ۴۸ قلعه از این دوران شناسایی شده که بیشتر آنها روی ارتفاعات و قله کوه ها ساخته شده اند. ساختار این گونه قلعه ها بر اساس محدوده و چشم انداز جغرافیایی کوه ها و قله ها شکل گرفته و به نظر می رسد که عوامل جغرافیایی در ایجاد این آثار تاثیر داشته است. روش گردآوری اطلاعات این پژوهش، از طریق کتابخانه ای بوده و از روش پژوهش توصیفی از نوع پس رویدادی استفاده شده است. هدف از این مقاله تحلیل سطوح سلسله مراتبی و مکان مرکزی قلعه های قرون میانی اسلامی قهستان، با توجه به عوامل محیطی و جغرافیایی و با استفاده از نرم افزار Arc GIS و تحلیل خوشه ای از نرم افزار SPSS است. در این تحلیل از عوامل محیطی مانند فاصله از منابع آب و جاده ها، نوع کاربری اراضی، ارتفاع از سطح دریا، ارتفاع قلعه ها از سطح زمین های اطراف، محل قرارگیری قلعه ها نسبت به درجه شیب و جهت، نوع خاک، بارش و نوع اقلیم استفاده شد. با توجه به تحلیل های آماری با روش خوشه ای چنین مشخص گردید که یک الگوی سه رتبه ای با مرکزیت قلعه کل حسن صباح، قلعه کهن دژ نهبندان و کوه قلعه فردوس در میان قلعه های این دوران قهستان وجود دارد و متون و منابع تاریخی نیز تا حدودی آن را تائید می کنند؛ اما بیشتر قلعه های این دوران منطقه در رتبه دوم قرار دارند. در نهایت در پایین ترین رتبه نیز تنها یک قلعه با نام قلعه زری قرار گرفته است که در واقع این قلعه از نظر موقعیت قرارگیری آن در چشم انداز محیطی با دیگر قلعه های منطقه متفاوت است.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

محسن حیدری دستنائی

استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ، ایران

محمد فرجامی

اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی، ایران

حسین صدیقیان

استادیار گروه تاریخ و باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آردم، محمدحسن. (۱۳۹۱). روابط اسماعیلیان قهستان با حکومت های هم ...
  • ابن­حوقل، محمد بن علی. (۱۳۶۱ ). صوره­الارض، ترجمه جعفر شعار. ...
  • ابراهیم زاده، عیسی و اسمعیل نژاد، مرتضی. (۱۳۹۶). پناهندگان اقلیمی ...
  • تبیین سلسله مراتب فضایی و کارکردی سکونتگاه های دوران صفوی دشت برخوار اصفهان بر اساس نظریه مکان مرکزی [مقاله کنفرانسی]
  • بهنام­فر، محمدحسن و ملایی، مصطفی. (۱۳۹۱). جغرافیای تاریخی قهستان (از ...
  • بهنیا، محمدرضا. (۱۳۸۰). بیرجند نگین کویر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران ...
  • بیات، ناصر و اصانلو، علی. (۱۴۰۰). پیامدهای امنیتی - انتظامی ...
  • تقوی، عابد؛ فرزین، سامان؛ کوهستانی اندرزی، حسین و عبداللهی، مهسا.(۱۳۹۶). ...
  • جوینی، علاءالدین عطاالملک.(۱۳۸۷). تاریخ جهانگشای جوینی. به کوشش احمد خاتمی. ...
  • جمعه­پور، محمود؛ بجنوردی، رقیه و فروزانمهر، زینب.(۱۳۹۵). بررسی الگوی سلسله ...
  • حموی، یاقوت بن عبدالله. (۱۳۶۲). گزیده مشترک یاقوت. ترجمه محمد ...
  • قلعه نهبندان: شواهدی از دوره اشکانی در شرق ایران [مقاله ژورنالی]
  • رجبی، نجیب الله. (۱۳۸۴). تاریخ و جغرافیای قاینات (توانمندی ها ...
  • رحمانی، محمود. (۱۳۹۳). ارزیابی پتانسیل های آسایش اقلیمی استان خراسان ...
  • رضائی، جمال. (۱۳۸۱). بیرجند نامه بیرجند در آغاز سده چهاردهم ...
  • زارعی، علی؛ محمودی نسب، علی اصغر و فرجامی، محمد.( ۱۴۰۰). ...
  • تاثیر جغرافیای اقتصادی قهستان در مناسبات نزاریان و سلجوقیان [مقاله ژورنالی]
  • سروش، محمدرضا؛ نصرآبادی، علی رضا و زعفرانلو.( ۱۳۸۶). درآمدی بر ...
  • سایکس، سر پرسی. (۱۳۶۳). سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس یا ...
  • سعید زاده، سید محسن. (۱۳۷۱)، تاریخ قاین. قم: انتشارات فروردین ...
  • صابر، محمد. (۱۴۰۱). قلعه دختر بیدستان: قلعه نو شناخته اسماعیلیان ...
  • صفایی پور، مسعود؛ عبیات، مرتضی و عبیات، مصطفی.( ۱۳۹۶). ارزیابی ...
  • علایی کاخکی، علی؛ کوهساری، امیرحسین و براتی هراتی، محسن.( ۱۳۹۱). ...
  • فرجامی، محمد. (۱۳۹۰). سیستم و ابزار دفاعی در دژهای ایران ...
  • فرجامی، محمد. ( ۱۳۹۹). دژهای کوهستانی قرون میانی اسلامی در ...
  • فرجامی، محمد و محمودی نسب. (۱۳۹۹). مطالعه قلاع قرون میانی ...
  • فرجامی، محمد؛ محمودی نسب، علی اصغر و انوری مقدم، امیر.(۱۳۹۸). ...
  • فرجامی، محمد و محمودی نسب، علی اصغر. ( ۱۴۰۰). شیوه ...
  • فرزین، سامان؛ جانفدا، مجتبی؛ حسین، کوهستانی و حاجی زاده، محمدامین. ...
  • قلی­نژاد، مستنصر و فرجامی محمد. (۱۴۰۱). نقدی بر مقاله قلعه ...
  • گابریل، آلفونس. (۱۳۷۱). عبور از صحاری ایران، ترجمه فرامرز نجد ...
  • گاراژیان، عمران.( ۱۳۸۲). نقد بر کارکرد تئوری و مدل مکان ...
  • گراوند، مجتبی؛ نظری، داریوش و جعفری، فرشید. (۱۳۹۷). اوضاع اقتصادی ...
  • محمودی نسب، علی اصغر؛ مهرآفرین، رضا و فرجامی، محمد. (۱۳۹۸). ...
  • مقدسی، ابوعبدالله محمد.( ۱۳۶۱). احسن التقاسیم فی المعرفه الاقالیم. ترجمه ...
  • مومن­زاده، مرتضی؛ خنده، معجزه و شبانی، منصور.( ۱۳۸۵). مروری بر ...
  • بررسی باستان شناختی قلاع قهستان [مقاله ژورنالی]
  • هاجسن، مارشال. (۱۳۸۷ ). فرقه اسماعیلیه. ترجمه فریدون بدره­ای. تهران: ...
  • هاشمی زرج آباد، حسن و تقوی، عابد.( ۱۳۹۲). پژوهش های ...
  • هاشمی زرج آباد، حسن؛ قاسم نژاد، مریم؛ عباس نژاد، رحمت ...
  • همدانی، رشیدالدین فضل الله. (۱۳۳۸). جامع التواریخ (بخش نزاریان و ...
  • هروی، جواد.( ۱۳۸۹). قلاع اسماعیلیه در جنوب خراسان (قلعه کوه ...
  • یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب. (۱۳۵۶ ). البلدان. ترجمه محمد ...
  • ییت، چارلز. (۱۳۶۵). سفرنامه خراسان و سیستان. ترجمه قدرت الله ...
  • Brown, S. and Christaller K. (۱۹۹۵). New My Father: Recycling ...
  • Daniels, M.J. (۲۰۰۷) Central place theory and sport tourism impacts, ...
  • Davoudi, S. (۲۰۰۳). Polycentric in European Spatial Planning: from an ...
  • Duffy, P. R. (۲۰۱۵). Site size hierarchy in middle- range ...
  • Gamble, C. (۲۰۰۱). Archaeology: The Basic, London: Taylor & Francis ...
  • Grant, J., Gorin, S. and Fleming, N. (۲۰۰۲). The Archaeology ...
  • Hallier, U. W. (۱۹۷۳). Qal’eh Zari, ein prä-islamishes Fort in ...
  • Harrower, M. J., Mazzariello, J.C., D’Andrea, A.C., Nathan, S., Taddesse, ...
  • Kleiss, W. (۱۹۷۷). Burganlagen und befestigungen in Iran. AMI, ۱۰: ...
  • Kloosterman, R. C. and Musterd, S. (۲۰۰۱). The Polycentric Urban ...
  • Meyer, I. R. and Huggett, R. J., (۱۹۷۸). Settlements (Geography: ...
  • Minc, L. D. (۲۰۰۶) monitoring regional market systems in prehistory: ...
  • Miro Oscar Mascarilla, Yegorov. Y. (۲۰۰۵). Modeling Functional Area and ...
  • Nakoinz, O. (۲۰۱۲). Models of Centrality, Etiopi. Journal of Ancient ...
  • Ndonky, A., Ndour, M., Ndiaye, I., Lalou, R. and Sow, ...
  • Nikzad, M. Sedighian, H. & Ahmadi, Kh. (۲۰۱۶). An investigation ...
  • Vionis, A K. and Giorgos P. ۲۰۱۹. Central Place Theory ...
  • نمایش کامل مراجع