برآمدن، تداوم و تحول گفتمان ادبیات عاشورایی در متن روضه الشهدا

گفتمان ادبیات عاشورایی از موضوعات مهم و پربحث در ادب فارسی و فرهنگ ایرانی است. این گفتمان به مجموعه ای از آثار نوشتاری و شفاهی اشاره دارد که به رویداد عاشورا و شخصیت های آن می پردازد. در این راستا، کتاب روضه الشهدا کاشفی به عنوان یکی از منابع تاثیرگذار در ادبیات عاشورایی و مقتل نویسی، نقش بسزایی در شکل گیری و توسعه گفتمان ادبیات عاشورایی دارد. این کتاب که در قرن نهم هجری تالیف شده است، مبتنی بر روایات تاریخی، آیات قرآنی، حدیثی و داستانی، حوادث کربلا را در قالب شعر و نشر بازگو می کند و به تحلیل و تفسیر آن ها می پردازد. نویسنده این کتاب، حسین بن علی واعظ کاشفی، از بزرگان علم و ادب در سده نهم هجری است که در زمینه های مختلف تاریخ، شعر، نثر و روضه خوانی، آثاری از خود به جای گذاشته داشته است. کاشفی با داشتن دانش گسترده و سبک خلاقانه، توانسته است کتاب روضه الشهدا را به عنوان یک متن اثر گذار در حوزه ادبیات عاشورایی به نگارش درآورد. کاشفی در این کتاب، با به کارگیری اصول روضه خوانی، سخنوری و شعرسرایی، سعی می کند تا حال و هوای عاشورا را به خواننده منتقل کند و احساسات و ارزش های عاشورایی را در وجود مخاطب بیدار سازد. کتاب روضه الشهدا کاشفی، با تاکید بر مفاهیم محوری چون عدالت، شهادت، صبر ،تقوا، ولایت و محبت، گفتمان ادبیات عاشورایی را پرورش می دهد و به آن جهت می بخشد.این مقاله بر آن است تا با مطالعه، تحلیل و بررسی کتاب روضه الشهدا مبتنی بر روش های تحلیل گفتمان، به درک نحوه و چگونگی تداوم و تحول گفتمان ادبیات عاشورایی در پرتو این متن بپردازد. نتیجه این بررسی نشان می دهد که حسین واعظ کاشفی با پرداختن همزمان به روایت های تاریخی، حدیثی، عرفانی و داستانی پیرامون واقعه عاشورا، در هرچه غنی تر شدن گفتمان ادبیات عاشورایی، نقش موثری داشته است. از سوی دیگر، نفوذ معنوی متن روضه الشهدا در میان گروه های گوناگون در جامعه ایرانی و گسترش و تثبیت سنت روضه خوانی در خلال مراسم عزاداری محرم در عصر صفوی و پس از آن به تحولات تاثیرگذار و پایداری در برگزاری آیین های محرم منجر شده است.

کلیدواژه ها:

ادبیات عاشورایی ، گفتمان ادبیات عاشورایی ، روضه الشهدا ، مقتل نویسی