گیاه شناسی قومی و تعیین وضعیت حفاظتی گیاه آنغوزه (Ferula assa-foetida) در استان چهارمحال و بختیاری

آنغوزه (Ferula assa-foetida) ازجمله گیاهاندارویی و باارزش اقتصادی در ایران است که به طلای کویر یا طلای زرد بیابان شهرت دارد. این گیاه دارای کاربردهای متعددی است و در صنعت داروسازی، عطرسازی و جواهرسازی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین به طور سنتی برای درمان بیماریهای مختلف کاربرد دارد. کاربردهای متعدد این گیاه سبب برداشت های بی رویه آن شده و بقای آن را نیز به خطر انداخته است . گیاه شناسی قومی از جمله علومی است که می تواند به عنوان ابزاری مناسب برای تعیین اولویت های حفاظتی گونه های گیاهی مورد استفاده قرار بگیرد. بررسی ها نشان می دهد که تاکنون هیچ گونه مطالعه جامعی روی این گیاه در استان چهارمحال و بختیاری انجامنشده است . بنابراین ، انجام مطالعات گیاهشناسی قومی و بررسی وضعیت حفاظتی آن می تواند گامی مهم در راستای حفظ این ذخایر ژنتیکی باارزش باشد. دراین مطالعه از روش گلوله برفی (Snowballsampling) و پرسشنامه های نیمه ساختاری برای گردآوری اطلاعات گیاهشناسی قومی استفاده شد. همچنین برای تعیین وضعیت حفاظتی گونه موردمطالعه از شاخص B و C (به ترتیب محدوده جغرافیایی و اندازه جمعیت های کوچک ) شیوهنامه اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) استفاده گردید. در این پژوهش در مجموع با ۵۶ نفر از خبرگان محلی درباره دانش سنتی استفاده از گیاه آنغوزه و میزان برداشت سالیانه آن مصاحبه شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که اغلب اندامهای این گیاه دارای کاربردهای دارویی و خوراکی متعددی هستند و دربین جوامع محلی این استان از محبوبیت خاصی برخوردار هستند که سبب برداشت های بی رویه آن شده است . همچنین بررسی وضعیت حفاظتی گونه نشان می دهد که این گونه در استان چهارمحال و بختیاری به شدت در معرض خطر انقراض (CR) قرار دارد. لذا پیشنهاد می شود که دستگاههای متولی امر اصلاح و احیای گونه های دارویی و خوراکی ، از برداشت بی رویه این گیاه در طبیعت جلوگیری کنند و از طرف دیگر بذر و نشاء این گیاه را با کمک مردم محلی در رویشگاه های تخریبیافته و سایر مناطق با شرایط رویشگاهی-اکولوژیی مشابه کشت کنند تا از انقراض زود هنگام آن جلوگیری کنند

کلیدواژه ها:

حفاظت ، گونه های در معرض خطر ، دانش سنتی ، گیاهان دارویی و خوراکی ، چتریان