تبیین مدیریت شهری اسلامی در فرآیند تملک اراضی شهر ایرانی

انبوه سرمایه در جوامع سرمایه داری معاصر، از طریق شهری شدن اتفاق می افتد و حرکت طرحهای توسعه شهری نیز به سمت تولید ثروت گرایش یافته و بخش های مهمی از شهرها با نیات و شهوات سرمایه داری ، جهت طرحهای بزرگ مقیاس مورد استفاده قرار گیرد. در خلال این طرحها، بسیاری از مردم متضرر می شوند پیامدهای های تملک اراضی در بسیاری از طرحهای ملی و استانی کلانمقیاس سبب ایجاد نارضایتی های گستردهای بین ساکنین مناطق در طرح شده است . همین عامل موجبات تضعیف حق ساکنین و ضررهای مادی ، معنوی و هویتی بسیاری گردیده و مشکلات عدیدهای را برای افراد، خانوارها و اجتماع رقم زده است . لذا ضروری می نماید این مقوله از منظر دین مبین اسلام مورد بررسی قرار گیرد.در این پژوهش ضمن مطالعه اسنادی منابع علمی و نصوص دینی ، ذیل مفهوم شهر ایرانی - اسلامی ، ۳بعد فقهی ، حقوق شهروندی و اخلاقی ، مورد بررسی قرار می گیرد.در بعد فقهی با تاکید بر قواعد تسلیط ، لاضرار، مصلحت -در بعد حقوق شهروندی با تاکید بر تزاحم مصلحت و احترام حقوق مالکانه و در بعد اخلاقی با تمرکز بر عدالت ، آبادانی و همزیستی مسالمت آمیز، ویژگی ها وضعیت تملک اراضی در قوانین مصوب کشور و و پیامدهای گسترده آنچه در عمل در طرحهای توسعه شهری رخ داده است ، بررسی می گردد. سوال اصلی پژوهش این است که ”جایگاه اصول فقهی ، اخلاقی و قواعد آن با تاکید بر مفهوم تملک در پروژههای توسعه شهری کدام است ؟.”نتایج پژوهش نشان داد قواعد تسلیط ، لاضرار و مصلحت یکی از مهمترین اصول فقهی است که رعایت آنها باید در شهرسازی اسلامی ایران در جهت حفظ و تحکم بنیان خانواده، ثبات مالکیت ، احترام به شهروندان مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا مفاهیم شهرسازی اسلامی باید بعنوان یک ضرورت در قوانین مرتبط با شهر گنجانده شود. عدم روزآمدی تعدادی از قوانین لازم الاجرا در کشور که زمان تصویب آنها به پیش از انقلاب اسلامی ایران باز می گردد و همچنین تفسیر نادرست از مصلحت جمعی در طرحهای بزرگ مقیاس که بیشتر با نیات اقتصادی و شهوات سیاسی تهیه و اجرایی می گردد از جمله دلایل وجود مشکلات در حوزه تملک اراضی است . لذا پیشنهاداتی در زمینه رفع مشکلات و محدودیت ها ارائه می گردد.

کلیدواژه ها:

بعد فقهی ، قاعده تسلیط ، مدیریت اسلامی ، مدیریت شهری