ارزیابی شاخص تنش آبی و فقر آب در تولید محصول برنج با تاکید بر مفهوم ردپای آب در ایران

برنج یکی از مهم ترین غلات در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران است که امنیت غذایی و رفاه مردم بدان بستگی دارد. از طرفی به دلیل بالا بودن نیاز آبی برنج، کشت این محصول با چالش کمبود آب مواجه شده است. هدف از این مطالعه استفاده از مفهوم ردپای آب، برای محاسبه تنش آبی ناشی از تولید برنج و فقر آب به عنوان ابزارهای ارزیابی کمبود آب در استان های تولیدکننده برنج در ایران طی دوره آماری ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۸ است. این مطالعه به ارزیابی شاخص تنش آبی در تولید برنج و فقر آبی برمبنای کاربرد مفهوم ردپای آب در کشت برنج طی دوره آماری ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۸ پرداخته است. متوسط ردپای کل برنج ۳۰۳۷ مترمکعب در تن و حجم کل ناشی از تولید آن ۴۳۱۳ میلیون مترمکعب است که سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به ترتیب برابر با ۶۸/۹۱، ۹۳/۶ و ۳۹/۱ درصد است. میزان منابع آب موجود در تولید برنج در استان تولیدکننده، ۲۱۹۹۲ میلیون مترمکعب است که به ترتیب ۶۸۷۲ و ۱۵۲۱۰ میلیون مترمکعب آن مربوط به آب آبی و آب سبز است. مقدار شاخص تنش آبی ناشی از کشت برنج در ایران به طور متوسط برابر با ۵/۰ (از ۹/۱) است. هم چنین، فقر آب ناشی از تولید برنج برابر با ۱۰۷۳ میلیون مترمکعب در ایران است، که بیش ترین و کم ترین میزان فقر آبی مربوط به استان های گیلان و خوزستان (۲۹۰ و ۱۱ میلیون مترمکعب) قرار دارند. استفاده از مفهوم ردپای آب و شاخص های مشتق شده از آن در تولید برنج در هر یک از استان ها سبب می شود تا با اطلاعات جامع بتوان به ارزیابی تنش آبی در استان های تولیدکننده برنج پرداخت. ازطرفی با توجه به این که در این محاسبات ردپای آب و وضعیت منابع آبی در نظر گرفته می شود، برای ارزیابی کمبود آب به ویژه در بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بسیار مناسب است.

کلیدواژه ها:

ردپای آب ، شاخص تنش آبی ، فقر آب ، مدیریت آب ، برنج