جایگاه خدمات اکوسیستم در برنامه های توسعه شهری اراک: واقعیت ها و ضرورت ها

مناطق شهری به عنوان سیستم های انسانی _ محیطی، برای پایداری و رفاه به اکوسیستم (بوم­نظام) های طبیعی متکی هستند. از این رو گنجاندن خدمات بوم­نظام در برنامه­ریزی برای ارتقای توسعه پایدار شهری ضروری است. اراک شهری صنعتی با تعدد بحران­های محیط­زیستی همچنان براساس سیستم برنامه­ریزی جامع در قالب طرح­های جامع و تفصیلی مدیریت می­شود که نیازمند رویکردی مبتنی بر بوم­شناسی در زمینه توسعه شهری است. با وجود علاقه فزاینده به مفهوم خدمات بوم­نظام در تحقیقات، شکاف­های دانش قابل­توجهی در مورد ادغام آن در برنامه­ریزی وجود دارد. این مقاله به دنبال پر کردن این شکاف از طریق بررسی کاربرد فعلی و بالقوه خدمات بوم­نظام در برنامه­های توسعه شهری است. برای پاسخگویی به این هدف، از روش تحلیل محتوا با رویکرد جهت­دار (روش قیاسی متکی بر نظریه) استفاده و میزان پرداختن به ۱۹ خدمت بوم­نظام، در سه مولفه طرح (پایگاه اطلاعات، چشم انداز/اهداف و اقدامات) در طرح توسعه و عمران شهر اراک بررسی شد. نتایج حاکی از پذیرش مفهوم خدمات بوم­نظام در بخش­هایی از سند توسعه مورد مطالعه بود. با این حال، سند گفته شده فاقد دیدگاه کل­نگر در مورد بوم­شناسی شهری و مزایای آن است. در سه مولفه مورد بررسی، ۶۰۷ بار به صورت ضمنی (۳۱۲بار- ۴/۵۱درصد) و صریح (۲۹۵بار- ۶/۴۸درصد) به این خدمات اشاره شده که بیشترین توجه در مولفه پایگاه­داده (۳۵۸بار- ۵۹درصد) صورت گرفته است. اختلاف امتیاز خدمات فرهنگی (۴۰۰) با خدمات تامینی (۲۷۴)، تنظیمی (۱۹۸) و حمایتی (۳۰) در این تحلیل می­تواند بیانگر این مطلب باشد که خدمات فرهنگی از شمول بیشتری در مقایسه با سایر خدمات در طرح جامع کلانشهر اراک برخوردار است. عدم پیوستگی در پرداختن به هر یک از خدمات و یا مفاهیم بیان شده در سه مولفه نشان می­دهد که ارتباط معناداری بین مطالعات در بخش شناخت و تحلیل، هدف­گذاری و ترسیم چشم­انداز و در آخر ارائه طرح­های پیشنهادی و نگارش ضوابط و مقررات وجود ندارد.

کلیدواژه ها:

اراک ، تحلیل محتوا ، تامینی ، تنظیمی ، حمایتی ، فرهنگی ، طرح جامع شهر