تغییرات محتوی پرولین و فروکتان برگ های ارقام گندم نان در شرایط وقوع تنش سرما در ابتدای رشد زایشی

چکیدهمقدمه و هدف: گندم سومین غله حیاتی جهان پس از برنج و ذرت است و با توجه به نرخ رو به افزایش جمعیت جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پرولین و فروکتان در تحمل به تنش سرما اهمیت ویژه ای دارند. ارقام مختلف گندم سطوح مختلفی از فروکتان و پرولین را در مقابله با تنش سرما تولید می کنند. در همین راستا این تحقیق با هدف بررسی تنوع در محتوای فروکتان و پرولین ژنوتیپ های گندم تحت تنش سرما انجام گرفت.مواد و روش ها: در مطالعه حاضر مقدار سازگارسازهای پرولین و فروکتان در ۷۰ رقم گندم نان بررسی شد. بدین منظور کشت ارقام در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. ارقام در مرحله زایشی (کد زادوکس ۴۸ تا ۶۰) در شرایط دمایی °C ۸+ و دمای °C۲- تیمار شد. جهت اعمال تیمار دمایی، کاهش تدریجی دما هر یک ساعت دو درجه سانتی گراد از °C ۲۴ تا دمای مورد نظر انجام گرفت سپس گیاهان به مدت دو ساعت در آن سطح دمایی متوقف شده و بعد از اعمال تنش، دما به C° ۲۴ افزایش داده شد و پس از ۲۴ ساعت نمونه برداری از آن ها انجام گرفت. اندازهگیری غلظت پرولین و فروکتان در برگ های ۷۰ رقم گندم نان به ترتیب توسط روش کاریلو و گیبسون (Carillo and Gibon, ۲۰۱۱) و جرمین (Jermyn, ۱۹۵۶) انجام شد.یافته ها: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین ارقام و بین سطوح مختلف دما از لحاظ میزان پرولین و فروکتان در برگ اختلاف معنیدار وجود دارد. همچنین اثر مقابل رقم × دما بر غلظت این صفات معنی دار بود. معنیدار بودن اثر متﻘابل دما و رقم نشان میدهد رتبه بندی (واکنش) ژنوتیپها از سطحی به سطح دیگر دما یکسان نمیباشد. به عبارتی ارقام مختلف سازوکارهای مﻘابله متفاوتی در هر یک از سطوح تنش دمایی دارند. در ادامه برش دهی اثر متﻘابل برای این صفات انجام گرفت و بر اساس نتایج مﻘایسه میانگین جداگانه، بیشترین و کمترین مﻘدار صفات در سطوح مختلف تنش دمایی در ارقام مورد مطالعه مشخص گردید. در سطوح دمایی °C ۸+ و °C ۲- بیشترین مﻘدار پرولین به ترتیب در ارقام طلایی و گنبد ۲ و کمترین میزان پرولین در همین سطوح دمایی بهترتیب در ارقام تیرگان و شیرودی مشاهده شد. در سطوح دمایی °C ۸+ و °C ۲- بیشترین مﻘدار فروکتان به ترتیب در ارقام آزادی و شاهپسند و کمترین میزان فروکتان در همین سطوح دمایی بهترتیب در ارقام برات و دز مشاهده شد. بر اساس نتایج، روند تغییرات منظمی برای میزان فروکتان در ۷۰ رقم مورد مطالعه مشاهده نشد.نتیجه گیری: نتیجه این بررسی نشان میدهد ارقامی در این نوع از تنش مطلوبترند که در سطوح پایین دمایی، پرولین و فروکتان بیشتری را حفظ میکنند. در این پژوهش ارقام گنبد۲ و شاه پسند توانسته است در سطح دمایی°C ۲- به ترتیب میزان بالایی از پرولین و فروکتان را حفظ نماید که می توان از آن ها به عنوان رقم متحمل به تنش سرمای دیررس بهاره نام برد. نتایج این تحقیق نشان دهنده واکنش متفاوت ارقام گندم از لحاظ صفات مورد بررسی در هریک از سطوح دمایی می باشد. از این تنوع می توان در پروسه به نژادی تولید ارقام مقاوم به سرما استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

تنش دمای پایین ، تنوع ژنتیکی ، سازگارسازها ، غلات سردسیری