نقش نظارت و بازرسی در تحقق مولفه های حکمرانی مطلوب در بازداشتگاه- ها و زندانها: با تاکید بر شفافیت و پاسخگویی

ماهیت ذاتا پنهان و دور از دید و نظارت عمومی مراکز سلب آزادی از یک طرف و دید منفی جامعه و برخی مسئولان به زندانیان و بی اهمیت تلقی کردن افرادی که در بازداشتگاهها و زندانها نگهداری می شوند از سوی دیگر موجد گونه ای احساس عدم شفافیت و ناپاسخگویی در مراکز سلب آزادی است که حقوق ابتدایی محبوسین را درمعرض خطری گاه غیرقابل جبران قرار می دهد فقدان سازوکاری مستقل و واقعی برای نظارت و بازرسی از بازداشتگاه و زندان و رسیدگی به شکایات محبوسین ، به توسعه گرایش طبیعی این محیط ها به ماندن در وضعیت ناشناختگی و ابهام، و پرهیز از شفافیت می انجامد . برعکس ، سعی در ایجاد شفافیت و پاسخگونمودن مقامات زندان از مجرای نظارت و بازرسی های منظم و مستقل بر طرز سلوک آنها باافراد در حبس یا بازاشت و رسیدگی منصفانه به شکایت های آنها، همسو بااهداف درنظرگرفته شده برای مجازات حبس یا قرار بازداشت موقت ،ریسک سوءاستفاده از قدرت در این محیط ها را کاهش داده، و با جایگزین نمودن حاکمیت قانون به جای حاکمیت قدرت موجب تضمین موثر و بهبود حقوق بنیادین افراد بازداشت شده یا زندانی می شود. مقاله پیشرو، با بهرهگیری از ادبیات موجود در بحث های نظارت و بازرسی از بازداشتگاه و زندان، می کوشدتحلیل با اسناد و مدارک وگفتمان رسمی موجود در این زمینه ، به این پرسش پاسخ دهد که آیا مولفه های حکمرانی مطلوب در بازداشتگاهها و زندان-ها به ویژه مولفه شفافیت و پاسخگویی رعایت می شود؟ در نظام عدالت کیفری ایران به رغم تلاشهایی برای نظارتپذیرکردن محیط های حبس ، بیشتر اقدامات در سطحی ازنظارت درون سیستمی باقی مانده است که آن نیز در عمل ، به صورت موردی /واکنشی و نه دائمی کنشی / و منظم ، نوعا پس از رسانه ای شدن وقوع اتفاقی در این محیط ها، در پاسخ به افکار عمومی و با طی تشریفاتی متعدد و اعمال بیشترین سطح از محدودیت صورت پذیرفته است . وجود برخی بازداشتگاههای خارج از نظارت سازمان زندانها دست کم در برهه هایی از زمان، عدم پذیرش نظام نظارت مستقل بر بازداشتگاه و زندانها و ایجاد چالش هایی در مسیر اعمال نظارتهای موردی خارج از نظامقضایی ، سازوکارهای نظارت بر این محیط ها را فاقد اثر بخشی لازم کرده است .

کلیدواژه ها:

حکمرانی مطلوب ، پاسخگویی ، نظارت ، بازرسی ، بازداشتگاه ، زندان.