مقایسه برخی از ویژگی های کمی و کیفی ارقام گیلاس در شرایط استان خراسان رضوی

سابقه و هدف: گیلاس یکی از مهم ترین میوه های مصرفی در جهان به شمار می آید که طعم، عطر و ظاهر مطلوبی دارد. یکی از ارقام مهم تجاری گیلاس در حال حاضر در کشور، ’تکدانه مشهد‘ می باشد. این رقم دارای ویژگی های کمی و کیفی قابل ملاحظه ای می باشد، ولی خودناسازگاری و تنوع در کلون های موجود در آن منجر به کاهش بهره دهی گرده زاهای معرفی شده و کاهش عملکرد ناشی از آن در بعضی از سال ها گردیده است.مواد و روش ها: به منظور بررسی سازگاری ارقام جدید وارداتی گیلاس و افزایش تنوع در ارقام موجود در کشور و دست یابی به ارقام پرمحصول، ۷ رقم خودبارور گیلاس به نام های ’لاپینز‘، ’سویت ان‘، ’سویت هارت‘، ’ارلی استار‘، ’ورا‘، ’سلست‘، ’سان برست‘ به علاوه دو رقم شاهد تجاری ’تکدانه مشهد‘ و ’سیاه مشهد‘ پیوند شده روی پایه محلب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت ۳ سال در استان خراسان رضوی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: بین ارقام از لحاظ شروع و اتمام گلدهی تفاوت وجود داشت؛ به طوری که رقم ’سلست‘، زودگلده ترین (۶ فروردین) و رقم ’تک دانه‘ دیرگلده ترین (۱۲ فروردین) بود. زمان برداشت میوه های ارقام گیلاس نیز متفاوت بود، به طوری که رقم ’ارلی استار‘، زودرس ترین (۲۷ اردیبهشت) و رقم ’تک دانه‘ دیررس ترین (۳ تیرماه) بودند. در بررسی صفات مورفولوژیک مشخص شد که ارتفاع ارقام بین ۶۶/۳۲۶ سانتی متر در رقم ’سلست‘ تا ۲۲/۴۹۷ سانتی متر در رقم ’سیاه مشهد‘ متغیر بود. هم چنین، بیشترین عرض تاج و قطر تنه به ترتیب در رقم ’سیاه مشهد‘ با مقادیر ۶۶/۳۱۶ سانتی متر و ۶۶/۴۹ سانتی متر بود. بیشترین تعداد سیخک در هر ۱۰۰ سانتی متر طول شاخه (۰۶/۳۸) نیز مربوط به رقم ’سلست‘ و کمترین تعداد سیخک (۷۶/۲۴) مربوط به رقم ’لاپینز‘ بود. در بررسی ویژگی های پومولوژیک ارقام مورد مطالعه گیلاس مشخص شد که شکل میوه در بین ارقام از کلیوی (’ورا‘، ’سان برست‘، ’تک دانه‘ و ’سیاه مشهد‘) تا قلبی شکل (’سوئیت هارت‘، ’سوئیت آن‘، ’لاپینز‘، ’سلست‘، ’ارلی استار‘) متغیر بود. در رنگ پوست میوه ها نیز تنوع وجود داشت، به طوری که به چهار گروه قرمز روشن (’لاپینز‘)، قرمز (’سان برست‘، ’سوئیت هارت‘، ’سوئیت آن‘)، قرمز تیره (’سیاه مشهد‘) و قرمز متمایل به سیاه (’تک دانه مشهد‘، ’ورا‘، ’سلست‘) تقسیم بندی شدند. وزن میوه در بین ارقام مورد مطالعه متغیر بود؛ به طوری که بالاترین وزن میوه (۰۳/۱۰) در رقم ’تکدانه مشهد‘ و کمترین وزن میوه (۰۸/۶) در رقم ’ورا‘ مشاهده گردید. از لحاظ عملکرد نیز در بین ارقام مورد مطالعه اختلاف معنی داری مشاهده شد؛ به طوری که بالاترین میزان عملکرد (۶۳/۳۱ کیلوگرم در هر درخت) در رقم ’سوئیت هارت‘ و کمترین میزان عملکرد (۹۹/۴ کیلوگرم در هر درخت) در رقم ’تکدانه مشهد‘ مشاهده گردید. وزن هسته نیز از ۲۰/۰ در رقم ’ورا‘ تا ۵۰/۰ در رقم ’تکدانه مشهد‘ متغیر بود. طول دم میوه نیز در بین ارقام متفاوت بود؛ به طوری که بالاترین طول دم میوه (۵۵/۴ سانتی متر) در رقم ’تکدانه مشهد‘ و کمترین طول دم میوه (۹۰/۲ سانتی متر) در رقم ’سلست‘ مشاهده گردید. مواد جامد محلول نیز از ۹۵/۲۳ درصد در رقم ’سوئیت هارت‘ تا ۳۸/۱۸ در رقم ’لاپینز‘ متغیر بود. اسیدیته و pH نیز در بین ارقام مورد مطالعه تفاوت نشان دادند؛ به طوری که بالاترین اسیدیته و pH به ترتیب (۱۸۶/۰ درصد- ۷۴/۳) در ارقام ’ورا‘ و ’سلست‘ و کمترین میزان اسیدیته و pH (۱۴۲/۰ درصد- ۴۲/۳) در ارقام ’سان برست‘ و ’سیاه مشهد‘ مشاهده گردید. نتیجه گیری: رقم ’سلست‘ به عنوان زودگلده ترین و زودرس ترین رقم، با کمترین ارتفاع و بیشترین تعداد سیخک و کمترین طول دم میوه مورد توجه می باشد. هم چنین، رقم ’تکدانه مشهد‘ با بالاترین وزن میوه و رقم ’سوئیت هارت‘ با بالاترین میزان مواد جامد محلول و عملکرد حائز اهمیت است. این پژوهش می تواند در افزایش تنوع در تولید گیلاس که به شدت مورد نیاز بازار مصرف می باشد، مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

تنوع ژنتیکی ، خصوصیات رویشی ، خصوصیات میوه ، عملکرد