نقش انصاف در حل و فصل اختلافات از طریق داوری

انصاف و اثرگذاری آن بر عرصه داوری و حل و فصل اختلافات یکی از چالشهای تفسیر برانگیز در عرصه حقوقی هم در حیطه داخلی و هم در حیطه تعامل دولتها در عرصه بین المللی است. انصاف به دلیل اینکه چارچوبی نظیر قانون یا فاقد یک تصویر عینی و اثباتی است، مجادله برانگیز است و در اغلب مکاتب حقوقی و مذهبی نیز دارای رویکردهای نسبتا مشترکی است و همگی بر ابعاد خاصی از عناصر آن تاکید می کنند. بر همین اساس، پژوهش حاضر درصدد است تا نقش انصاف در حل و فصل اختلافات از طریق داوری را به صورت عام و در نزد معاهدات بین المللی و به طور مشخص در مکتب حقوقی اسلام ارائه کند. به همین منظور جست و جو پیرامون نقش انصاف در حل و فصل اختلافات به شیوه داوری، نیازمند بررسی آیات و روایات و سیره پیامبر و ائمه معصوم (ع) است. بر مبنای هدف یاد شده این پرسش مطرح است که انصاف از چه راههایی می تواند منجر به حل و فصل اختلافات در عرصه های مختلف داخلی و تعامل دولت ها در عرصه نظام بین الملل شود؟ یافته های پژوهش نشان داده است که در اسلام و نظام حقوقی منبعث از آن، انصاف همسو و تکمیل کننده و توامان با عدالت است و اگر نتوان آن را به شیوه انسانی و اخلاقی در روابط داخلی دولت ها یا تعامل آن با سایر دولتها یا نهادهای بین المللی به کار گرفت، سخن گفتن از عدالت و اصول انسانی نیز بی معنا می باشد. بنابراین در نظام و نهاد داوری هدف آن است تا نقش انصاف و عدالت در تنظیم و ارائه مناسبات برجسته شده و قوانین نیز مبتنی و با تکیه بر عنصر انصاف تحریر و ارائه شوند. هرچند ایجاد یک نظام صریحی از انصاف در نظام حقوقی همواره دشوار است، اما تکیه بر قواعد سازنده دین اسلام در عرصه حل و فصل اختلافات و حتی در پیش گرفتن نوعی اغماض برای اصلاح رفتارهای فردی و جمعی گویای همین نقش سازنده است. امروزه در عرصه بین المللی نیز شیوه داوری اگر بر مبنای انصاف به پیش رود، حل اختلافات نیز به شکل بهتری حل می گردد. در مقاله حاضر از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای استفاده می گردد که مراجع اصلی نیز منابع و کتب اسنادی اعم از آثار فقهی و حقوقی هستند.