ارزیابی کارایی هزینه و زیست محیطی نهاده گرا در مزارع گندم دشت لیشتر: کاربرد اصل تعادل مواد (MBP ) و تحلیل پوششی داده ها

امروزه جهت تامین امنیت غذایی و پاسخ به تقاضای روز افزون ناشی از رشد جمعیت، اکثر کشورها و از جمله ایران به تولید گندم توجه ویژه دارند. اتخاذ سیاست های انگیزشی دولت ها جهت افزایش تولید این محصول، زمینه استفاده گسترده ی نهاده های مختلف تولید، از جمله کودهای شیمیایی که امکان آلودگی خاک و آب را دارد به دنبال داشته است. افزایش این آلودگی ها موجب تغییر نگرش در زمینه ی تولید غذا شده است. از مهم ترین این نگرش ها، تولید پایدار غذای کافی در کنار توجه به ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی است. بنابراین جهت رسیدن به این هدف، بهینه سازی و افزایش کارایی زیست محیطی و هزینه در مصرف نهاده های کود شیمیایی ضروری است. بدین منظور این مطالعه به بررسی کارایی هزینه و کارایی زیست محیطی گندمکاران شهرستان گچساران با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها پرداخته است. داده های مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و تکمیل پرسشنامه از کشاورزان روستاهای دشت لیشتر شهرستان گچساران در سال ۱۳۹۸ بدست آمد. نتایج نشان داد متوسط کارایی هزینه تحت فرض بازده ثابت به مقیاس و بازده متغیر به مقیاس به ترتیب ۵۳۶/۰ و ۶۶۲/۰ و میانگین کارایی زیست محیطی تحت فرض بازده ثابت به مقیاس و بازده متغیر به مقیاس به ترتیب ۵۶۹/۰ و ۶۹۱/۰ است. بنابراین امکان کاهش هزینه تولید و عدم کارایی زیست محیطی به میزان قابل توجهی برای کشاورزان با بهبود در کارایی فنی نیز وجود دارد. لذا توصیه می شود در کنار آموزش کشاورزان در استفاده ی بهینه از نهاده های شیمیایی، دولت می تواند با اتخاذ سیاست های حمایتی، گندمکاران را به سمت کشت و تولید ارگانیک این محصول سوق دهد تا ضمن تامین درآمد آنان، محصول سالمتری به دست مصرف کنندگان برسد و عملکرد زیست محیطی آنها را بهبود بخشد.

کلیدواژه ها:

کارایی هزینه ، کارایی زیست محیطی ، تحلیل پوششی داده ها ، اصل تعادل مواد ، شهرستان گچساران