ارزیابی ویژگی های ریخت شناسی، فیزیولوژیک و زراعی مرتبط با محصول دهی در برخی ژنوتیپ های امیدبخش کلزا در اراضی شور
سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 135
فایل این مقاله در 18 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JCB-16-2_010
تاریخ نمایه سازی: 19 تیر 1403
چکیده مقاله:
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: شوری یکی از مهمترین تنشهای غیرزیستی و محدودکننده ترین عامل تولید محصولات کشاورزی در سراسر جهان است که رشد، نمو و عملکرد نهایی گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار میدهد. با توجه به اینکه کلزا یکی از مهم ترین منابع روغن گیاهی در جهان به شمار می رود و دانه آن حاوی بیش از ۴۰ درصد روغن و کنجاله حاصل از روغن کشی آن دارای بیش از ۳۵ درصد پروتئین است و در حال حاضر در بین گیاهان روغنی بعد از سویا و نخل روغنی مکان سوم را در جهان داراست، بنابراین شناخت ژنوتیپهای متحمل به تنش شوری یک ضرورت است. بههمین جهت، با توسعه و پیشرفت ارقام کلزا متحمل و سازگار به شوری می توان زمینه افزایش تولید پایدار این محصول را فراهم نمود. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی واکنش ژنوتیپ های کلزا به تنش شوری با استفاده از ویژگی های زراعی و بیوشیمیایی انجام شد.
مواد و روشها: به منظور بررسی تنوع ژنتیکی موجود در بین ژنوتیپهای کلزا از نظر صفات ریخت شناسی، فیزیولوژیکی و زراعی در خاک های شور، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۱۷ ژنوتیپ پاییزه کلزا در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ با سه تکرار انجام شد. خصوصیات ارتفاع بوته، تعداد خورجین بارور، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین، مساحت خورجین، سرعت رشد بوته، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، درصد روغن دانه و عملکرد روغن اندازه گیری شد. پس از اندازه گیری صفات موردمطالعه، بهمنظور بررسی روابط موجود بین عملکرد و اجزای عملکرد، با صفات مورفولوژیکی و بررسی اهمیت نسبی صفات موثر بر عملکرد ژنوتیپ های مورد مطالعه، تجزیه واریانس، مقایسه میانگین ها، تجزیه همبستگی، تجزیه خوشه ای و بایپلات انجام شد.
یافتهها: ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر ارتفاع بوته، تعداد خورجین بارور، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین، مساحت خورجین، سرعت رشد بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن دانه و عملکرد روغن، از نظر آماری اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که ژنوتیپ کرج ۱۱ دارای طول خورجین، تعداد خورجین بارور و عملکرد و درصد روغن بالا، ژنوتیپ کرج ۵ دارای سرعت رشد بوته و درصد روغن بالا و ژنوتیپ کرج ۱۵ دارای ارتفاع بوته و تعداد خورجین بارور بالایی بودند. با توجه به نتایج مقایسات میانگین می توان ژنوتیپ های کرج ۵، ۱۱ و ۱۵ را بهعنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش شوری و ژنوتیپ های کرج ۲، ۴، ۶، ۹ و ۱۲ را بهعنوان ژنوتیپ های حساس به تنش شوری در نظر گرفت. بر اساس تجزیه بایپلات حاصل مشخص شد که ژنوتیپهای کرج ۸ و کرج ۱۴ با صفات تعداد خورجین بارور، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین، مساحت خورجین و سرعت رشد بوته رابطه قوی داشتند. همچنین بر اساس نتایج بهدست آمده مشاهده شد که صفات ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد روغن دانه با ژنوتیپهای کرج ۱۱، ۵، ۷، ۱۰ و ۱۵ همبستگی قوی داشتند. بر اساس نتایج تجزیه همبستگی، عملکرد دانه با صفات ارتفاع بوته، درصد روغن دانه و تعداد خورجین بارور دارای همبستگی مثبت و معنی داری بود که از این میان ضریب همبستگی ساده عملکرد دانه با درصد روغن بیشترین مقدار بود (۰/۸۷). همبستگی تعداد دانه در خورجین با صفات طول خورجین (۰/۶۹)، مساحت خورجین (۰/۵۵) و تعداد خورجین بارور (۰/۶۷) مثبت و معنی دار بود. لذا ژنوتیپ هایی که خورجین های طویل تر و تعداد خورجین های بیشتری داشتند به افزایش تولید تعداد دانه که یکی از اجزای مهم عملکرد دانه می باشد در اراضی شور کمک می کنند، بنابراین اندازه و تعداد خورجین های بالای هر بوته نشان از عملکرد بالای آن بوته است. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه به مولفههای اصلی مشاهده شد که مولفه اول و دوم بهترتیب با ۴۴/۶۶ و ۳۱/۲۲ درصد بیش ترین مقدار واریانس نسبی را در بین کلیه مولفههای مورد مطالعه دارا بودند و در مجموع ۷۵/۸۸ درصد از واریانس کل را بهخود اختصاص دادند. نتایج مربوط به بارهای عامل نشان داد که در مولفه اول صفات تعداد خورجین بارور، عملکرد دانه، عملکرد روغن و درصد روغن دانه بیش ترین میزان بار عامل را دارا بودند. همچنین در مولفه دوم صفت سرعت رشد بوته دارای بیشترین میزان بار عامل در بین تمامی صفات مورد مطالعه بود. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها را در چهار گروه قرار داد که دندروگرام حاصل از تجزیه کلاستر نشان داد که کلیه ژنوتیپهای مورد مطالعه بر اساس همه صفات اندازه گیری شده به چهار گروه مجزا تفکیک شدند. گروههای اول دارای سه ژنوتیپ کرج ۱، ۱۳ و ۱۶، گروه چهارم نیز مانند گروه اول سه ژنوتیپ را در خود جای داد که شامل کرج ۱۱، ۵ و ۱۵ بود، و خوشه گروه سوم تعداد پنج ژنوتیپ شامل کرج ۱۴، ۳، ۸، ۷ و ۱۰ قرار گرفتند و سایر ژنوتیپهای باقی مانده در گروه دوم جای گرفتند.
نتیجهگیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل قبولی در بین ژنوتیپ های کلزا از نظر صفات مورد ارزیابی در اراضی شور وجود دارد که نشان از اهمیت این ذخائر ژنتیکی و امکان استفاده از آن ها جهت دستیابی به ژنوتیپ های برتر در برنامه های به نژادی تحمل به تنش شوری می باشد.
کلیدواژه ها:
Cluster analysis ، Oil percentage ، Oil seeds ، Rapeseed ، Salinity stress ، تجزیه کلاستر ، درصد روغن ، شوری ، کلزا
نویسندگان
علیرضا ایمان طلب
Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran
سعید حضرتی
Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran
بهمن پاسبان اسلام
Crop and Horticultural Science Research Department, East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Tabriz, Iran
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :