واکاوی زبان دستبافته های ایرانی از منظر فرمالیسم با رویکرد به آراء موکاروفسکی

دست بافته های ایرانی شامل قالی دست باف کلاسیک(شهری باف) و مشخصا دست بافته های عشایری است که در این پژوهش با هدف سنجش میزان تطبیق فرم و محتوای آن ها با مبانی مکتب فرمالیسم و اندیشه یان موکاروفسکی عضو برجسته این جنبش مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. دربخش نخست پژوهش، مبانی و اصول نظریه فرمالیسم و دربخش دوم آموزه های موکاروفسکی درباب ماهیت، ویژگی ها و کارکردهای اثر هنری و هم چنین برجسته سازی به عنوان یک مفهوم کانونی درارتباط با قالی دست بافت کلاسیک و دست بافته های عشایری مورد بررسی قرارگرفته است. در گذار ساختارگرایی فرمالیسمی، این که فرم(نقش) چه چیزی را منتقل می کند در اولویت دوم قرار می گیرد. به واقع دراین مسیر، محتوا پیامد تحقق فرم و نقش است. چه این که خلاقیت در تحول فرم، منجر به آشنایی زدایی می شود. پدیده ای که رهیافت فرمالیسم و فرآیندی در راستای خلاقیت است. مسئله محوری در پژوهش پیش رو ناظر به طرح این پرسش است که ویژگی ها و شاخص های متن دست بافته های عشایری از منظر فرمالیسم و آراء موکاروفسکی کدام است و تا چه میزان به مولفه ها و خصوصیات فرمالیسم منطبق یا نزدیک است؟ خلاصه نتایجی که از بررسی دست بافته ها یافت می شود این است که طراح[درقالی های شهری] و بافنده-طراح[در دست بافته های عشایری] هم درایده پردازی خیالی و طراحی انتزاعی(پرهیز از واقع-گرایی، شباهت گزینی و طراحی کلیشه ای) و هم در تصویرسازی و ذهنی بافی که منجر به آفرینش متن های تصویری بدیع و نو می-شود، به صورت تجربی و خودانگیخته مبانی و شالوده فرمالیسمی را رعایت و نمودار کرده است. این پژوهش از نوع کیفی و بنیادین، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای است.

کلیدواژه ها:

فرمالیسم ، آشنایی زدایی ، موکاروفسکی ، برجسته سازی ، قالی