با افزایش درک وسعت تهدیدات مناطق حفاظت شده، تلاش ها در جهت نظارت بر اثربخشی مدیریت مناطق حفاظت شده افزایش یافته است. از ابزارهای معرفی شده به منظور بررسی فشارها و تهدیدات مناطق می توان به ابزار RAPPAM اشاره نمود که بر مبنای فرایند پرسش نامه ای تنظیم شده است و پارامترهای شدت اثر، گستردگی اثر و تداوم اثر برای هر یک از عوامل فشار تهدید تعیین می شود. در راستای انجام پژوهش حاضر با روش شناسی RAPPAM در ابتدا عوامل فشار و تهدید مناطق حفاظت شده سفیدکوه، اشترانکوه و پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی، شناسایی و توسط کارشناسان امتیازدهی شدند. در ادامه از طریق مصاحبه شفاهی از اساتید، کارشناسان، مدیران و محیط بانان ۱۶، ۲۵ و ۱۱ عامل فشار و تهدید به ترتیب در مناطق حفاظت شده اشترانکوه، سفیدکوه و پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی مشخص شد. سپس ۳۰ پرسش نامه به محیط بانان تحویل و نتایج اخذ گردید. طبق نتایج حاصله، در منطقه حفاظت شده اشترانکوه عامل شکار غیرمجاز دارای بیشترین میانگین درجه فشار و تهدید (۰۷/۳۵) و عدم تعیین و تکلیف زمین های کشاورزی دارای کمترین میانگین درجه فشار و تهدید (۰۳/۱۸) بود. در منطقه حفاظت شده سفیدکوه، عامل خشکسالی و تغییر اقلیم دارای بیشترین میانگین درجه فشار و تهدید (۸۹/۴۵) و عامل تامین علوفه در فصل زمستان برای حیات وحش دارای کم ترین میانگین درجه فشار و تهدید (۹۶/۱۲) بوده است. در پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی، خشکسالی و تغییر اقلیم با ۸۹/۴۳ درجه بیشترین و بیماری ها و انگل ها با ۴۲/۱۶ درجه کم ترین میانگین درجه فشار و تهدید را دارا می باشند. منطقه حفاظت شده سفیدکوه با ۲۵ عامل فشار و تهدید مستلزم بازنگری مدیریتی است. پیشنهاد می شود با زون بندی منطقه و اعمال حفاظت بر زون های حیاتی، رفع عوامل تهدید و آموزش جوامع محلی منطقه را از فشار بحرانی خارج نمود.

کلیدواژه ها:

مناطق حفاظت شده ، فشار و تهدید ، ارزیابی اثربخشی مدیریت ، RAPPAM.