کشت درون شیشه ای گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) و بررسی اثرات تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز بر رشد و نمو آن

سابقه و هدف: گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) متعلق به تیره ی نعناع (Lamiaceae) است. آویشن باغی به دلیل داشتن مقدار زیادی مواد موثره، در صنایع آرایشی و بهداشتی، درمانی و پزشکی به عنوان یک گیاه با ارزش، مهم و کاربردی محسوب می شود. هدف از انجام این مطالعه بهبود پرآوری شاخه، تولید گیاهچه های با کیفیت و کاهش اثرات تنش های درون شیشه ای مانند رطوبت بالا، افزایش غلظت اتیلن در خرد-اقلیم درون شیشه و آسیب مکانیکی به بافت ریزنمونه بود. همچنین مطالعات محدودی در ارتباط با تکثیر درون شیشه ای این گیاه انجام شده است.مواد و روش ها: به منظور بررسی اثرات تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز بر رشد و نمو درون شیشه ای آویشن باغی (T. vulgaris) پژوهشی تحت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی که فاکتور اول شامل تهویه در دو سطح مختلف (دارای تهویه (برای اجرای تیمار تهویه از فیلترهای سرسرنگی ۴/۰ میکرون استفاده شد که در درب ظروف کاشت نصب گردید) و عدم تهویه) فاکتور دوم شامل سیلیس با چهار سطح (صفر، ۵/۱، ۳ و ۶ میلی گرم در لیتر) فاکتور سوم شامل ساکارز با سه سطح (۵/۷، ۱۵ و ۳۰ گرم در لیتر) و شاهد (عدم تهویه) بود. محیط کشت مورد استفاده محیط کشت موراشیگ و اسکوک بود که با ۱ میلی گرم در لیتر کینتین، ۳/۰ میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید و ۸ گرم در لیتر آگار تکمیل شده بود. pH محیط کشت قبل از اتوکلاو روی ۸/۵ تنظیم شد. ریزنمونه های مورد استفاده تک گره های ساقه بودند که از یک توده پر رشد تهیه شد. صفاتی شامل: تعداد شاخه، طول شاخه، طول میانگره، تعداد برگ، وزن تر شاخه، وزن خشک شاخه، درصد باززایی شاخه، درصد آلودگی ریزنمونه، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، درصد باززایی ریشه، پرولین، فعالیت آنتی اکسیدانی، رنگیزه های گیاهی (کلروفیل، کاروتنوئید، آنتوسیانین، فلاونوئید) و درصد زنده مانی گیاهچه ها اندازه گیری و مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج اثرات تهویه، سیلیس و غلظت های مختلف ساکارز بر صفات مورد ارزیابی نشان داد که در اثرات ساده صفات وزن تر ریشه، درصد آلودگی ریزنمونه و درصد زنده مانی گیاهچه ها در تیمار ساکارز و صفت فعالیت آنتی اکسیدانی در تیمار تهویه و در اثرات دوگانه صفات تعداد ریشه، درصد باززایی ریشه، وزن تر ریشه، طول شاخه، تعداد روزنه، فلاونوئید و کلروفیل b و در اثرات سه گانه صفات وزن خشک ریشه، پرولین و کلروفیل a در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمار تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز در سطح احتمال (۰۵/۰(p≤ در اثرات ساده معنی داری نداشت، ولی اثرات دوگانه و سه گانه این فاکتورها بر نیتروژن اثر معنی داری داشت (تیمار ۵/۷ گرم در لیتر ساکارز و دارای تهویه باعث افزایش درصد نیتروژن به عدد ۲۳/۱ شد). نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان داد که اثرات تهویه، سیلیس و غلظت ساکارز بر ویژگی های مورفولوژیکی ، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه آویشن باغی متفاوت است . تیمار ۱۵ گرم در لیتر ساکارز و ۵/۱ میلی گرم سیلیس به همراه عدم تهویه باعث افزایش پارامترهای رشدی گیاه آویشن باغی وطول شاخه گردید. با توجه به نتایج به دست آمده می توان کاربرد سیلیس را نسبت به تهویه مقرون به صرفه دانست و آن را به صورت ترکیبی به محلول کشت جهت افزایش عملکرد و رشد گیاه آویشن پیشنهاد کرد.

کلیدواژه ها:

آنتوسیانین ، فعالیت آنتی اکسیدانی ، فلاونوئید ، کشت بافت