تحلیل محتوای مولفه های خودمراقبتی در کتاب های درسی تفکر و سبک زندگی دوره متوسطه اول

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتب درسی دوره متوسطه اول ازنظر میزان توجه به مولفه های خودمراقبتی در آنها بوده است. بدین منظور، از روشی ازنوع تحلیل محتوای کمی استفاده شد و جامعه پژوهش، شامل محتوای کتب درسی تفکر و سبک زندگی دوره متوسطه اول (پایه های هفتم و هشتم) در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ بوده است. جهت گردآوری اطلاعات از تکنیک های تحلیل محتوا (فهرست وارسی) استفاده و فرم اولیه این چک لیست از ادبیات و مبانی نظری پژوهش تهیه شد. جهت اعتباربخشی، چک لیست تهیه شده دراختیار استادان راهنما و مشاور و همچنین پنج نفر از صاحب نظران این حوزه قرار گرفت و پساز اعمال نظرات آن ها فهرست وارسی تحلیل محتوا تدوین نهایی شد. واحد تحلیل و بررسی در این پژوهش، همه اجزای کتاب تفکر و سبک زندگی دوره متوسطه اول (مشتمل بر محتوا، تصاویر، فعالیت و پرسش ها) و واحد ثبت، یک مضمون بود. در این پژوهش، از روش آنتروپی شانون جهت وزن دهی به داده ­ها استفاده شد؛ بدین صورت که داده­ ها بهنجار شدند و ضریب اهمیت و بار اطلاعاتی و انحرافمعیار هر مولفه محاسبه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد در کتاب های تفکر و سبک زندگی پایه های هفتم و هشتم، به میزانی اندک به مولفه های خودمراقبتی توجه شده است. ازمیان مولفه های موردمطالعه، بیشترین فراوانی، مربوط به مولفه های جسمی (رعایت کردن پوشش مناسب و براساس فصول سال)، عاطفی (عامل مهربانانه با خود و دیگران) و روانی (احساس اعتمادبه نفس کافی) بوده است. کمترین فراوانی هم به مولفه های خودمراقبتی معنوی مربوط می شود و به اکثر زیرمولفه های آنها (مانند تلاوت و شنیدن آیات قرآن و شرکت کردن در مراسم و مناسک دینی، انجام دادن کارهای خیر، کمک به نیازمندان و شکرگزاری درقبال نعمت های الهی) توجهی نشده است. پیشنهاد می شود با گنجاندن مولفه های خودمراقبتی در کتاب های آموزشی و نگاه متوازن به آنها در کتب دوره متوسطه اول، به خصوص در کتاب های تفکر و سبک زندگی، آموزشدهی مهارت های خودمراقبتی به دانش آموزان ارتقا یابد.

کلیدواژه ها:

تحلیل محتوا ، کتاب های درسی ، تفکر و سبک زندگی ، خودمراقبتی ، دوره متوسطه اول