تاملی در بازخوانی نزاع اشکانی- ساسانی در کتاب های درسی ابتدایی دوره پهلوی اول (۱۳۰۴-۱۳۲۰ش)

در کتاب های درسی مقطع ابتدایی طی سال های ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ش. روایتی از تاریخ اشکانیان در ایران صورت­بندی شده که دارای ابعاد گفتمانی و ایدئولوژیکی معناداری است. در این روایت، دانش­آموزان در معرض آفرینش روایتی از تاریخ باستانی ایران قرار می­گرفتند که در آن، برآمدن ساسانیان به مثابه غلبه نور بر تاریکی و ملی­گرایی بر بیگانه­پرستی بود. اشکانیان در این روایت، نه تنها ایرانی قلمداد نمی­شدند، بلکه نوعی غلبه روح غیرایرانی بر هویت ایرانی رخ داده بود که اینک به واسطه ظهور ساسانیان، خاتمه یافته و دوره­ای از رستگاری ملی آغاز شده بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که روایت غالب در متون مذکور، تحت تاثیر کدام زمینه­های گفتمانی و ایدئولوژیکی، تبدیل به روایتی ضد اشکانی شد و در نقطه مقابل آن، ساسانیان به ناجیان ایران از تاریکی و تباهی مشهور شدند؟ فرضیه این است که اقتضائات ایدئولوژیکی، الزامات مشروعیت­بخش و همچنین تقویت نوعی حس ملی­گرایی در میان کودکان مقاطع پایه، سبب برآمدن روایتی شد که در آن انکار، تحقیر و تلاش برای فراموشی میراث اشکانیان، هسته کانونی آن شد

کلیدواژه ها:

Textbooks ، historiography ، Parthians ، Sasanians ، Pahlavi I era. ، کتاب های درسی ، تاریخ نگاری ، اشکانیان ، ساسانیان ، پهلوی اول