مطالعه تطبیقی نقشمایه اژدها در خانه پیرنیا نایین و قالی های دوره صفوی

در دوره صفویه هنر های مختلف به شکوه و تجلی رسیدند و از نقشمایه های دوره های گذشته مانند گنجینه های هنری استفاده شد. یکی از ابنیه برجای مانده از دوره صفویه خانه پیرنیای نایین است و نقوش این بنا شباهت زیادی به نقشمایه های قالی در دوره صفویه دارند. این پژوهش درصدد است به بررسی فرم و مفاهیم نمادین و اسلامی مرتبط با نقشمایه اژدها بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که نقشمایه اژدها در دوره صفوی چه ویژگی های فرمی دارد و چه مضامینی را بیان می کند. اطلاعات موردنیاز برای دستیابی به اهداف این پژوهش به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است . از نتایج این پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: فرم نقش مایه ها در دیوارنگارهها و قالی ها از شیوه خاص نگارگری دوره صفوی (مکتب تبریز و اصفهان) تبعیت می کنند و از نظر رنگ و روش اجرا با یکدیگر تفاوت دارند. در نقش مایه های قالی محدودیت های رنگی و تعداد گره و شمار باعث تغییراتی در فرم نقش مایه در قالی می شود.مثلا سایه در قالی دیده نمی شود یا در قالی ها فرمها به صورت شکسته و خطی طراحی شدهاند. نقشمایه اژدها قبل از اسلام نمادی از هوس و ویرانگری است و در فرهنگ چین معانی پربرکت ، خیرخواه و نیک اندیش را دنبال می کند. این نقشمایه با حمله مغول به ایران و هند وارد می شود. در روایت های اسلامی اژدها دو چهره کاملا متضاد دارد. گاه با چهره موجودی دشمن خو و زمانی در چهره آفریدهای یزدانی درمی آید. همچنین اژدها در عرفان اسلامی به صورت تمثیل به کار گرفته می شود.

کلیدواژه ها:

خانه پیرنیا ، قالی صفوی ، اژدها ، نقشمایه .