کارکرد امنیتی بناهای مذهبی مبتنی بر سنت «بست» در دوره قاجاریه

بست­نشینی در آرامگاه­ها و بناهای مذهبی در دوره قاجاریه به­دلیل ساختار استبدادی نظام سیاسی و شیوه غیرعادلانه و خشن مجازات افراد، سنت معمول و رایجی بود که از افراد عادی تا بزرگان حکومتی و شورشگران و شاهزادگان مغضوب بدان متوسل می­شدند. با تسری یافتن سنت بست­نشینی به مراکز و تاسیسات دیگری که بعضا به قدرت های بیگانه وابستگی داشتند و نیز ارتباط بست­نشینی با برخی از حوادث سیاسی- اجتماعی در کشور، بست از ماهیت دوگانه تامین امنیت جانی افراد تا جنبه ضد امنیت اجتماعی گریز از قانون و عدالت، برخوردار شد. در این مقاله، به­روش توصیفی- تحلیلی، عوامل موثر بر گسترش پدیده بست­نشینی و نقش اماکن و تاسیسات مذهبی بست در مقوله امنیت در دوره قاجاریه بررسی شده است. یافته پژوهش بیان­گر این نکته است که بناها و نهادهای مذهبی با برخورداری از سنت بست، نقش امنیتی حفظ جان ستمدیدگان را در برابر مظالم دستگاه حکومتی قاجار ایفا می کردند؛ اما موجب سوءاستفاده برخی از خاطیان و مجرمان نیز شد که می­توان از آن به جنبه ضدامنیتی بست تعبیر کرد.

کلیدواژه ها:

دوره قاجاریه ، بناهای مذهبی ، بست ، بست نشینی ، امنیت