واکاوی نقش بازسازی مسکن بر التیام پیامدهای تروماتیک سانحه؛ مورد مطالعاتی: زلزله ۱۳۸۲ بم

زلزله پدیده ای مکان بنیان و مخرب است که منجر به تجارب استرس زا، ادراکات متفاوت، و مجموعه وسیعی از پیامدهای تروماتیک برای بازماندگان می گردد که با تغییرات عمیق در شبکه شناختی و پیوندهای عاطفی با مسکن با کارایی ماوای امن همراه است. نقش طولانی مدت چنین تجارب و ادراکاتی بر رابطه بازمانده خانه و عملکرد آن در بازتوانی روانی ظاهر می گردد. بدین دلیل، در تحقیق حاضر، با استفاده از نظریه زمینه ای و مبتنی بر تجربه زیسته طولانی بازماندگان زلزله ۱۳۸۲ بم در مسکن بازسازی شده، روابط مذکور بادقت بررسی شده است. هدف تحقیق استخراج مقولات موثر بر التیام پیامدهای تروماتیک زلزله است. بر اساس یافته های حاصل از ۲۳ مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته به روش نمونه گیری هدفمند و تحلیل یافته ها در قالب گروه های تمرکز ۳ تا ۵نفره مشارکت کنندگان، ۳۷۰ کد باز (مفهوم)، ۹۱ مفهوم اصلی، ۷ مقوله فرعی در کدگذاری محوری، و ۱۰ مقوله اصلی در کدگذاری گزینشی شناسایی گردیدند. طبق یافته ها، به واسطه ادراک زلزله در خانه، ترس از محبوس شدن در فضاهای بسته و کوچک، و ترس از قرار گرفتن در فضاها با ارتفاع سقف بلند و ارتفاع طبقات منجر به استرس های محیطی شده است. اطمینان مجدد به ایمنی مسکن بازسازی شده، در ویژگی های حمایت کننده از اقدامات کاهنده آسیب پذیری و رفتارهای حفاظتی مانند اطمینان از امکان فرار به واسطه گشودگی و خوانایی فضاها، اعتماد به ایمنی سازه و تکنولوژی ساخت، و اجتناب از مصالح و روش ها و ویژگی های آسیب پذیر معماری مسکن قبل از زلزله جستجو شد. همچنین در فرایند بازسازی از دیدگاه جامعه، عوامل موثر در تسریع بازسازی مسکن و احیای شانیت جامعه بر التیام آلام جامعه و بازتوانی نیز اثرگذار بوده اند. از سوی دیگر، مفاهیم دلبستگی های مکانی و رضایتمندی به مثابه عوامل مداخله گر در تسهیل این فرایند ظاهر گردیده اند. طبق نتایج، ماهیت زلزله و تجربه آن در خانه منجر به هم گرایی ذهن جمعی در سوگیری های شناختی رفتاری پس از آن در محیط زندگی می گردد و این یافته در شناخت مقولات موثر بر التیام جمعی کارآمد خواهد بود.

کلیدواژه ها:

بازسازی مسکن ، التیام پیامدهای تروماتیک سانحه ، زلزله ۱۳۸۲ بم ، نظریه زمینه ای