تناوب در محمول های سه ظرفیتی و ارتباط آن با نوع عمل در زبان فارسی
محل انتشار: پژوهش های زبان شناسی، دوره: 15، شماره: 1
سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 26
فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JRLU-15-1_008
تاریخ نمایه سازی: 18 فروردین 1403
چکیده مقاله:
افعال در دستور نقش و ارجاع براساس مشخصههای ایستایی، کرانمندی و لحظهای بودن، در شش طبقه افعال ایستا، کنشی، لحظهای، پایا، لمحهای و کنشی-پایا قرار میگیرند. این طبقات میتوانند با توجه به ساخت موضوعی و تعداد مشارکت کنندگان در رویداد، حاوی محمولهای یکظرفیتی، دوظرفیتی، و سهظرفیتی باشند. محمولهای سهظرفیتی، با دربرداشتن مفهوم انتقال مالکیت یا حرکت، به سه موضوع در ساخت بند نیاز دارند. موضوع فعل در تناوب موضوعی محمولهای سهظرفیتی در بیش از یک قالب نحوی ظاهر میشود؛ در ساخت متعارف، مفعول مستقیم با نشانه «را» و مفعول غیرمستقیم با حرف اضافه ظاهر میشود. در گونه تناوبی، با حذف حرف اضافه، موضوع غیرفرانقش، نقش مفعول مستقیم میگیرد و ساختار مفعول اولیه-ثانویه ایجاد میشود. زبان فارسی، مانند اکثر زبانهای دیگر، در مقایسه با محمولهای یک ظرفیتی و دوظرفیتی، تعداد محمولهای سهظرفیتی کمتری دارد؛ ولی شناخت رفتار این فعلها در کاربرد درست آن ها حائز اهمیت است. هدف این پژوهش، بررسی تناوب مفعول در محمولهای سهظرفیتی و ارتباط آن با نوع عمل در چارچوب دستور نقش و ارجاع است. دادههای پژوهش برگرفته از وبگاههای خبری و عمومی، روزنامه، کتاب، و گفتگوهای روزمره است. از آنجا که اکثر افعال ایستا و زیرگروههای آن، با مشخصه مشترک عدم پویایی، یکظرفیتی و دوظرفیتی هستند، تعداد اندک محمولهای سهظرفیتی بهدلیل ایستایی و ناگذرایی، گونه تناوبی ندارند. مشخصه مشترک افعال کنشی-پایای سه موضوعی، انتقال موضوع هدف از کنشگر به گیرنده است و عمده تناوب در زیرگروه افعال کنشی-پایای حرکتی صورت میگیرد. تناوب در برخی محمولهای سهظرفیتی افعال لحظهای قابل اعمال است؛ ولی در افعال پایا، عمدتا به ساختی نادستوری منجر میشود. درمجموع، تناوب در محمولهای سهظرفیتی، نتیجه انتخاب نشاندار موضوع هدف و در طبقه افعال کنشی-پایا و زیرطبقه افعال حرکتی بیش از سایر طبقات مشهود است؛ دلیل این امر، پویایی و گذرایی نسبتا بالای افعال این طبقه، در مقایسه با سایر طبقات فعلی است.
نویسندگان
والی رضایی
دانشیار گروه زبان شناسی دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
ژاله مکارمی
پژوهشگر پسادکتری، گروه زبان شناسی، دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :