تجزیه چند متغیره لاینهای اینبرد نوترکیب گندم دوروم(Triticum durum L.) در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی انتهای فصل

سابقه هدف: گندم دوروم تنها گیاه تتراپلوئیدی است که ارزش تجاری بالایی دارد. خشکی مهمترین تنش غیرزیستی است که به طور قابل توجهی بر رشد، فیزیولوژی و تولید مثل گیاهان تاثیر منفی دارد. تسهیل در امر گزینش برای بهبود عملکرد در ژنوتیپهای گندم مهم و ضروری است. عملکرد صفت پیچیدهای است که تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارد و معمولا به علت پائینبودن وراثت پذیری آن، انتخاب مستقیم برای عملکرد چندان موثر نیست و لذا برای اصلاح عملکرد بهتر است از انتخاب غیرمستقیم استفاده شود. با استفاده از بعضی روشهای آماری میتوان سهم نسبی هر یک از اجزاء تشکیل دهنده عملکرد را در مقدار عملکرد به دست آورد. مواد و روشها: در این مطالعه جهت بررسی لاینهای اینبرد نوترکیب گندم دوروم بهمراه والدین (شتر دندان و دنا) و گروهبندی آنها، آزمایشی در قالب طرح آلفا لاتیس در دو تکرار به مدت دو سال زراعی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ و ۱۳۹۷-۱۳۹۶ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز در دو شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری بعد از مرحله گرده افشانی اجرا شد. در این تحقیق صفات مورفوفیزیولوژیک و فنولوژیک اندازه گیری شدند. ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی بین صفات و تجزیه عاملی روابط بین صفات مورد بررسی قرار گرفت و ژنوتیپ ها با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش WARD با استفاده از داده های استاندارد و فاصله اقلیدسی با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۰. گروه بندی شدند. یافتهها: نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ × سال تنها برای صفت طول سنبله معنی دار بود. نتایج همبستگیهای فنوتیپی و ژنوتیپی در شرایط آبیاری کامل و تنش نشان داد که عملکرد دانه بطور مشترک در کلیه شرایط با تعداد سنبله در بوته و عملکرد بیولوژیک همبستگی مثبت و معنیدار داشت. براساس نتایج تجزیه به عاملها در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی انتهای فصل به ترتیب، شش و پنج عامل مشخص شد که این عوامل ۳/ ۸۹ و ۷/۷۹ درصد از تغییرات داده ها را تبیین کردند. نتایج تجزیه خوشه ای، لاین های خالص نوترکیب مورد ارزیابی را در شرایط آبیاری کامل در چهار خوشه و در شرایط تنش در پنج خوشه قرار داد. نتیجهگیری کلی: در مجموع ژنوتیپ های ۳۸، ۱۱، ۲، ۸، ۴۹، ۳۴، ۵۰، ۴۱، ۹، ۶۳، ۴۷، ۵۹، ۵۷، ۱، ۴، ۳۵، و والد شتردندان به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر صفات مورد بررسی معرفی شدند. انتخاب براساس عملکرد دانه به دلیل وراثتپذیری پایین، خصوصا در شرایط تنش خشکی، کافی نیست، بنابراین میتوان صفاتی را که دارای همبستگی بالا و معنیدار با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی هستند، در برنامههای به نژادی در اولویت قرار داد. نتایج این پژوهش نشان داد که تنوع بالایی در ارتباط با کلیه صفات مورد ارزیابی در لاینهای مورد بررسی وجود دارد که نشان دهنده ارزش اصلاحی بالای این جمعیت است.

کلیدواژه ها:

: گندم ، همبستگی ، تجزیه به عاملها ، تجزیه خوشهای