امکان سنجی فقهی توافق بر اجرای نادرست قصاص

با عنایت به اینکه قصاص از جمله حقوق الناس است، این پرسش مطرح است که در صورت تعلق قصاص به یکی از اعضای زوج بدن، آیا مصالحه بر تغییر محل قصاص به عضو مشابه، مشروع و موجب سقوط مجازات استحقاقی است؟ مشهور فقیهان، چنین توافقی را باطل دانسته و معتقدند که اگر با تکیه بر این توافق، عضو مشابه قصاص شود، حق قصاص مجنی علیه، همچنان باقی بوده، بلکه دیه ی عضو مشابه جانی هم، درصورت قطع، بر عهده ی مجنی علیه می آید. اما دیدگاه دوم معتقد است که در صورت قصاص توافقی عضو مشابه - فارغ از صحت یا بطلان چنین توافقی- حق قصاص مجنی علیه، ساقط و تبدیل به دیه شده و جانی، ملزم به پرداخت آن خواهد بود. اما مطابق دیدگاه سوم، در صورت توافق، حق قصاص مجنی علیه، بدون تبدیل به دیه، از اساس، ساقط می گردد. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی انتقادی مبانی فقهی دیدگاه های مورد اشاره و ترجیح مدلل قول به سقوط مجازات استحقاقی در اثر قصاص توافقی عضو مشابه، بر این باور است که می توان چنین توافق و مصالحه ای را از اساس، صحیح و مشروع دانسته و مفاد آن را در هر زمان و موقعیتی لازم الاجرا شمرد. در همین راستا، ضمن مطالعه ی اقوال و ادله ی فقیهان، با ارائه ی ادله ای فراتر از مستنداتی که برای دیدگاه سوم (سقوط مجازات استحقاقی، با قصاص توافقی عضو مشابه) مطرح گردیده، این قول، تقویت شده، ادله ی عدم مشروعیت توافق بر قصاص عضو مشابه نیز مورد مناقشه قرار می گیرد.

کلیدواژه ها:

مصالحه ، دیه ، جایگزین ، سقوط حق ، عضو مشابه ، تبدیل قصاص ، حق الناس