کلوس، جواهری سبز در گنجینه فلور غنی زاگرس: جایگاه حفاظتی، تهدیدها و فرصت ها

رشته کوه های زاگرس از نقاط داغ تنوع زیستی در جهان و رویشگاه صدها گونه گیاهی منحصربه فرد هستند. نیای چندین گونه گیاهی خوراکی مهم در دنیا در این کوه ها وجود دارد. Kelussia odoratissima یک گونه خوراکی ارزشمند انحصاری در ارتفاعات زاگرس مرکزی است که به تازگی به دانش گیاه شناسی معرفی شده است. اگرچه این گیاه به تازگی کشف شده است، ریشه عمیقی در فرهنگ قوم بختیاری دارد و از گذشته تا به امروز بخش مهمی از درآمد زندگی سکنه محلی از طریق آن تامین می شود. رشد جمعیت انسانی و پیامدهای آن بقای این گونه گیاهی مهم را با خطر جدی مواجه کرده است. در این پژوهش، وضعیت حفاظتی K. odoratissima بر اساس معیارها و شاخص های IUCN (شاخص B: محدوده جغرافیایی) بررسی شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد، وضعیت این گیاه به درجه هشدار رسیده و هم اکنون در حال انقراض (Endangered/EN) است. هرچند بخش چشمگیری از عرصه پراکنش این گیاه به کمک جامعه محلی و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور قرق می شود، هر ساله به صورت قانونی و غیرقانونی از این محدوده برداشت های بی رویه ای می شود. بنابراین، ضروری است تا بخشی از این محدوده، که دربردارنده گونه های انحصاری متعدد دیگری است، به مناطق حفاظت شده یا ذخیره گاه ژنتیکی تبدیل شود تا حاشیه کاملا مطمئنی برای حفاظت از این گیاه ایجاد شود. همچنین، با توجه به گسستگی کاملا مجزای جمعیت های شناخته شده این گیاه، نگهداری بذور این جمعیت ها در بانک ژن منابع طبیعی و بانک ژن ملی کشور به شدت توصیه می شود. این گیاه سازگاری مناسبی در خارج از رویشگاه های طبیعی از خود نشان داده است. به این ترتیب که کشت و کار آن نیازمند آبیاری کم و هزینه های مراقبتی آن نیز پایین است. ازاین رو با توجه به ارزش غذایی- دارویی این گیاه، پتانسیل فوق العاده ای در امر تجاری سازی برای آن وجود دارد. بنابراین، ترویج هر چه بیشتر کاشت آن در مزارع توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برای حمایت و حفاظت از آن در رویشگاه های طبیعی بسیار مهم است و موجب بقای این گیاه و دست یابی به یک منبع اقتصادی و ارزی پایدار در این زمینه برای کشور خواهد شد.

کلیدواژه ها:

گیاهان خوراکی خودرو ، کرفس کوهی ، حفاظت ، درآمد پایدار ، محصولات کشاورزی جدید ، ادویه جدید ، میراث طبیعی ، ایران