بررسی دیدگاه ابن برجان درباره «عبد کلی»

یکی از مسائل مهم در فلسفه و عرفان، کیفیت صادر شدن کثرات از واحد و مسئله اولین مخلوق است. ابن­ برجان (د.۵۳۶ ق)، عارف اندلسی، نیز به این مسئله پرداخته و اصطلاح عبد کلی را به کار برده است. هدف این پژوهش بررسی اصطلاح عبد کلی از دیدگاه ابن برجان است. یافته­ ها حاکی از این است که از دیدگاه ابن برجان، عبد کلی اولین مخلوق خداوند و واسطه خلقت مخلوقات است که به صورت خداوند خلق شده است. عبد کلی موجودی جامع و واحد است که دربردارنده همه مخلوقات است. عبد کلی مسبوق به عدم و حادث لنفسه و قدیم لغیره است. از نظر ابن­ برجان عبارت قرآنی «کل شیء» ناظر به عبد کلی است. ابن­برجان در توضیح عبد کلی از تمثیل ­های انسان در حال عبادت، آدم(ع)(عبد جزئی) و کشتی استفاده می­کند. هرچند عبارت «عبد کلی»، کاربرد قابل توجهی در آثار عرفانی ندارد، به نظر می­رسد او در این موضوع تحت تاثیر اخوان ­الصفا بوده و بر ابن­عربی تاثیرگذار بوده است.

کلیدواژه ها:

ابن برجان ، عبد جزئی ، عبد کلی ، کل شیء