واکاوی نقش سیاسی و نظامی سلسله های جستانی و مسافری در دیلم و آذربایجان
از اواخر قرن دوم تا پنجم قمری

سید عباس آزموده; داریوش نظری; مجتبی گراوند; شهاب شهیدانی

واکاوی نقش سیاسی و نظامی سلسله های جستانی و مسافری در دیلم و آذربایجان از اواخر قرن دوم تا پنجم قمری

محل انتشار: فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، دوره: 15، شماره: 57

سال انتشار: 1402

نوع سند: مقاله ژورنالی

زبان: فارسی

مشاهده: 178

فایل این مقاله در 30 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

دریافت فایل کامل مقاله

صدور گواهی نمایه سازی
من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

https://civilica.com/doc/1882366

شناسه ملی سند علمی:

JR_PTE-15-57_007

تاریخ نمایه سازی: 23 دی 1402

چکیده مقاله:

سلسله های جستانی (سده دوم تا پنجم قمری) و مسافری (سده چهارم تا پنجم قمری) از اولین سلسله های دیلمی بودند که گرایش شیعی داشتند و به تبلیغ این مذهب در دیلم و آذربایجان پرداختند. با وجود نقش این سلسله ها در گسترش تشیع اما تاکنون در این زمینه پژوهش مستقلی انجام نگرفته است. مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد توصیفی-تحلیلی به نقش سیاسی و نظامی این سلسله ها در گسترش تشیع در دیلم و آذربایجان طی سده های دوم تا پنجم قمری پرداخته است. پرسش اصلی پژوهش این است که: سلسله های جستانی و مسافری در گسترش تشیع چه نقشی داشته اند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که شاهان این سلسله ها با دعوت از داعیان و مبلغان زیدی و اسماعیلی به قلمرو خود، زمینه مناسبی برای فعالیت آنها فراهم کردند و با حمایت سیاسی و نظامی از آنها، به گسترش تشیع در دیلم و آذربایجان کمک کردند و برخی از شعائر شیعی را در این مناطق رواج دادند.

کلیدواژه ها:

Justanids ، Musafirids ، Daylam ، Azarbaijan ، Zaidiyyah ، Ismailiyyah. ، جستانیان ، مسافریان ، دیلم ، آذربایجان ، زیدیه ، اسماعیلیه.

نویسندگان

سید عباس آزموده

PhD Candidate of Islamic Iran History, Lorestan University

داریوش نظری

Assistant Professor, Department of History, Lorestan University

مجتبی گراوند

Associate Professor, Department of History, Lorestan University

شهاب شهیدانی

Assistant Professor, Department of History, Lorestan University

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

– Abu al-Faraj Isfahāni, Ali ibn Hossein (۱۴۲۷ AH), Maqātel ...
– Abu Dulaf, Mes’aar ibn Muhalhel (۱۳۵۴), Safar nāme-ye Abu ...
– Beyhaqi, Abulfażl (۲۰۱۰), Tārikh-e Beyhaqi, ed. Khalil Khaṫib Rahbar, ...
– Bosworth, Edmond Clifford (۱۳۷۱), Selsele hāye Islāmi, Tr. Fereydoun ...
– Daftari, Farhad (۱۳۸۶), Tārikh va ‘aqāyed-e Ismailia, tr. Fereydoun ...
– Ḥasani, Abul al-Abbas (۱۹۸۷), al-Maṣābiḥ, Dar Akhbār al-A’emat al-Zaydiyyah ...
– Hodgson, Marshall G.S. (۱۳۷۸), Ferqeh-ye Ismailieh, tr. Fereydoun Badrei, ...
– Ibn ‘Anba, Jamal al-Din Ahmad (۱۳۶۳), al-Fuṣul al-Fakhriyyah, ed. ...
– Ibn al- Athir, Izz al-Din (Bi ta), Tārkh-e Kāmel-e ...
– Ibn Anba, Jamal al-Din Ahmad (۱۳۸۵), ‘Umdat al-Ṫaleb fi ...
– Ibn Esfandiar, Bahauddin Muhammad (۱۳۲۰), tarikh-e Tabaristan, ed. Abbas ...
– Ibn Hawqal, Abul Qasim Muhammad (۱۳۶۶), Iran dar sourat ...
– Ibn Juzi, Abd al-Rahman bin Ali (۱۴۱۲ AH), al-Muntazem ...
– Ibn Khaldun, Abdul Rahman (۱۳۸۲), al- ‘Ebar, tr. Abdul ...
– Ibn Ṫabāṫabā, Abu Ismail Ibrahim (۱۳۷۲), Muhājerān-e Ᾱl-e Abu ...
– Ibn-e Abi Usaybe’ae, Ahmad ibn Qāsim (bi ta), ‘Uyun ...
– Isfahāni, Ḥamzah ibn Ḥassan (۱۳۴۶), Tārikh-e Payāmbarān va Shāhān, ...
– Istakhari, Abu Ishaq Ebrahim (۱۳۴۰), Masālek and Mamālek, ed. ...
– Jāvedān, Mohammad (۱۳۸۱), "Zendegi va Andishe-hāye Abu Ḥātam Rāzi", ...
– Kāshāni, Abolqāsem Abdullāh (۱۳۴۸), Tārikh-e Uljāyto, ed. Mahin Hambali, ...
– Kasravi, Aḥmad (۱۳۸۸), Shahriārān-e Gomnām, Tehran: Negāh ...
– Kāteb wāqedi, Mohammad ibn Sa’ad, (۱۳۷۴), Ṫabaqāt, tr. Maḥmud ...
– Khorasani Fedayi, Muhammad (۱۹۵۹), Tārikh-e Ismailia, ed. Alexander Simionov, ...
– Khwāfi, Faṣiḥ (۱۳۸۶), Mujmal Faṣiḥi, ed. Mohsen Nāji Naṣrābādi, ...
– Khwānd Mir (No Date), Ḥabib al-Siar, ed. Muhamad Dabirsiāqi, ...
– Kia Gilāni, Ahmad (۱۳۶۷), Serāj al-Ansāb, ed. Mahdi Rajāyi, ...
– Madelong, Wilfred (۱۳۸۱), Ferqeh-hāye Islami, tr. Abulqāsem Serri, Tehran: ...
– Madelong, Wilfred (۲۰۱۰), "Seleleh-hāye kuchak-e Shomāl-e Iran", Tārikh-e Iran ...
– Majidi, ‘Enāyatullāh (۱۳۸۹), Justāniān, Dāyerat ul-Ma’āref-e Bozorg-e Islami, Zir-e ...
– Mar’ashi, Seyyed Ẓahir al-Din, (۱۳۴۵), Tārikh-e Ṫabaristān va Royān ...
– Marvazi al-Awzārqāni, Ismail (۱۴۲۸), al-Fakhri fi Ansāb al-Ṫālebiyin, ed. ...
– Mas’oudi, Ali ibn Hossein (۱۳۸۲), Moruj al-Dhahab, tr. Abolqasem ...
– Minorsky, Vladimir (۱۳۴۵), "Farmānrawāyi va Qalamrow-e Daylamiān", tr. Jahāngir ...
– Mostowfi, Ḥamdullah (۱۳۸۷), Tārikh-e Gozideh, ed. Abdul Hossein Navāyi, ...
– Muḥalli, Ḥamid ibn Aḥmad (۱۴۲۳ AH), al-Ḥadā’eq al-Wardiyya fi ...
– Nakhjavāni, Hendushah (۱۳۵۷), Tajāreb al-Salaf, ed. Abbas Iqbal, Tehran: ...
– Nāṣer Khosrow Qubādiāni, Ḥamiduddin (۱۳۳۵), Safarnāmeh, ed. Mohammad DabirSiāqi, ...
– Nāteq Be al-Ḥaq, Abu Ṫaleb Yaḥyā (۱۴۳۵), al-Efāda fi ...
– Nizām al-Mulk, Ḥassan ibn Ali (۱۳۴۴), Siyar al-Moluk, ed. ...
– Qazvini Rāzi, Abdul Jalil (۱۳۵۸), al-Nnaqẓ, ed. Mir Jalāl ...
– Qazvini, Zakaria (۱۳۷۳), Ᾱthār al-Abelad va Akhbār al- ‘Ebād, ...
– Rāzi, Abu Ḥātam (۱۳۷۷), Monāẓere-ye Muhammad ibn Zakariya Rāzi ...
– Rāzi, Ahmad ibn Sahl (۱۹۹۵), Akhbār-e Fakh, ed. Māher ...
– Reza Zadeh, Reza (۲۰۰۴), "Al-Thā'er fi Allah", Dāneshnāme Jahān-e ...
– Rezayi Bāgh Bidi, Ḥassan (۲۰۱۳), Sekkeh-hāye Iran dar Dowre-ye ...
– Ṣābi, Ibrahim ibn Hilāl (۱۹۸۷), Al-Muntaza’o Men al-Joz’ al-Awwal ...
– Samarqandi, Dowlatshāh (۱۳۸۲), Tazkiret al-Sho’arā, ed. Edward Brown, Tehran: ...
– Sarafrāzi, Abbas (۲۰۱۴), "Sha’ā’er-e Shi’I Bar Sekkeh-hāye Islami tā ...
– Shahāri, Ibrahim (۱۴۲۱ AH), Ṫabaqāt al-Zaydiyat al-Kobrā, ed. ‘Abd ...
– Shāhmorādi, Seyyed Mas’oud (۲۰۱۵), āl-e Musāfer va Tashayu' Darn ...
– Stren, S.M. (۱۳۴۵), "Nokhostin Dā’aiā-e Ismaili dar Shomal-e Gharb-e ...
– Ṫabari, Muhammad ibn Jarir (۱۳۶۲), Tārikh-e Ṫabari, tr. Abulqāsem ...
– Torābi Ṫabāṫabāyi, Seyyed Jamāl (۲۵۳۵), Selsele-ye Ᾱq Qoyunlu va ...
– Utbi, Abu Naṣr (۱۳۳۴), Tārikh-e Yamini, tr. Abu al- ...
– Ya’qoubi, Aḥmad, (۱۳۷۴) Tārikh-e Ya’qoubi, tr. Mohammad ibrahim Ᾱyati, ...
– Zarin Koob, Abdul Hossein (۱۳۸۱), Tārikh-e Mardom-e Iran, Tehran: ...
– Ᾱmoli, Owlyaullah (۱۳۱۳), Tārikh-e Royān, ed. Abbas Eqbāl, Tehran: ...
آملی، اولیاءالله (۱۳۱۳)، تاریخ رویان، به تصحیح عباس اقبال، تهران: ...
ابن ابی اصیبعه، احمد بن قاسم [بی تا]، عیون الانباء ...
ابن اثیر، عزالدین [بی تا]، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ...
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمد (۱۳۲۰)، تاریخ طبرستان، به تصحیح عباس ...
ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی (۱۴۱۲ق)، المنتظم فی تاریخ الامم ...
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (۱۳۶۶)، ایران در صوره الارض، ترجمه ...
ابن خلدون، عبدالرحمن (۱۳۸۲)، العبر، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ج۳، تهران: ...
ابن طباطبا، ابواسماعیل ابراهیم (۱۳۷۲)، مهاجران آل ابوطالب، ترجمه محمدرضا ...
ابن عنبه، جمال الدین احمد (۱۳۶۳)، الفصول الفخریه، به اهتمام ...
................... (۱۳۸۵)، عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب، قم: ...
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (۱۴۲۷ق)، مقاتل الطالبین، تحقیق احمد ...
ابودلف، مسهربن مهلهل (۱۳۵۴)، سفرنامه ابودلف در ایران، ترجمه سید ...
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (۱۳۴۰)، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج ...
اصفهانی، حمزه بن حسن (۱۳۴۶)، تاریخ پادشاهان و شاهان (سنی ...
باسورث، ادموند کلیفورد (۱۳۷۱)، سلسله های اسلامی، ترجمه فریدون بدره ...
بیهقی، ابوالفضل (۱۳۹۰)، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، ...
ترابی طباطبایی، سید جمال (۲۵۳۵)، « سکه های آق قویونلو ...
جاودان، محمد (۱۳۸۱)، «زندگی و اندیشه های ابوحاتم رازی»، مجموعه ...
حسنی، ابوالعباس (۱۹۸۷)، المصابیع، اخبار ائمه الزیدیه فی طبرستان و ...
خراسانی فدائی، محمد (۱۹۵۹)، تاریخ اسماعیلیه، به تصحیح و اهتمام ...
خوافی، فصیح (۱۳۸۶)، مجمل فصیحی، به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، ...
دفتری، فرهاد (۱۳۸۶)، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره ...
رازی، ابوحاتم (۱۳۷۷)، مناظره محمدبن زکریا رازی با ابوحاتم رازی ...
رازی، احمد بن سهل (۱۹۹۵)، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرار، ...
رضازاده، رضا (۱۳۸۴)، «الثائر فی الله»، دانشنامه جهان اسلام، ج۹، ...
رضایی باغ بیدی، حسن (۱۳۹۳)، سکه های ایران در دوره ...
زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۸۱)، تاریخ مردم ایران، ج۲، تهران: امیرکبیر.. ...
سرافرازی، عباس (زمستان ۱۳۹۴)، «شعائر شیعی بر سکه های اسلامی ...
سمرقندی، دولتشاه (۱۳۸۲)، تذکره الشعرا، به تصحیح ادوارد براون، تهران: ...
شاهمرادی، سید مسعود (تابستان ۱۳۹۵)، «آل مسافر و تشیع در ...
شترن، س. م. (۱۳۴۵)، «نخستین داعیان اسماعیلی در شمال غرب ...
شهاری، ابراهیم (۱۴۲۱ق)، طبقات الزیدیه الکبری، تحقیق عبدالسلام بن عباس ...
صابی، ابراهیم بن هلال (۱۹۸۷)، المنتزع من الجزء الاول من ...
طبری، محمد بن جریر (۱۳۶۲)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ...
عتبی، ابونصر (۱۳۳۴)، تاریخ یمینی، ترجمه ابوالشرف ناصح بن ظفربن ...
قزوینی رازی، عبدالجلیل (۱۳۵۸)، نقض، تصحیح میرجلال الدین محدث، تهران: ...
قزوینی، زکریا (۱۳۷۳)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه جهانگیرمیرزا، ...
کاتب واقدی، محمدبن سعد (۱۳۷۴)، طبقات، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ...
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله (۱۳۴۸)، تاریخ الجایتو، به اهتمام مهین همبلی، ...
کسروی، احمد (۱۳۸۸)، شهریاران گمنام، تهران: نگاه.. ...
کیا گیلانی، احمد (۱۳۶۷)، سراج الانساب، تحقیق مهدی رجائی، قم: ...
مادلونگ، ویلفرد (۱۳۸۱)، فرقه های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: ...
................... (۱۳۹۰)، «سلسله های کوچک شمال ایران»، تاریخ ایران از ...
مجیدی، عنایت الله (۱۳۸۹)، «جستانیان»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۸، ...
محلی، حمید بن احمد (۱۴۲۳ق)، الحدائق الوردیه فی مناقب ائمه ...
مرعشی، سید ظهیرالدین (۱۳۴۵)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، ...
مروزی الازورقانی، اسماعیل (۱۴۲۸ق)، الفخری فی انساب الطالبیین، تحقیق سید ...
مستوفی، حمدالله (۱۳۸۷)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: ...
مسعودی، علی بن حسین (۱۳۸۲)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ...
مسکویه رازی (۱۳۷۶)، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، ج۶، تهران: ...
مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۴۵)، «فرمانروایی و قلمرو دیلمیان»، ترجمه جهانگیر قائم ...
ناصرخسرو قبادیانی، حمیدالدین (۱۳۳۵)، سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی، ...
ناطق بالحق، ابوطالب یحیی (۱۴۳۵)، الافاده فی تاریخ الائمه الساده، ...
نخجوانی، هندوشاه (۱۳۵۷)، تجارب السلف، به تصحیح عباس اقبال، تهران: ...
نظام الملک، حسن بن علی (۱۳۴۴)، سیاست نامه، به تصحیح ...
هاجسن، مارشال گ. س. (۱۳۷۸)، فرقه اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره ...
یعقوبی، احمد (۱۳۷۴)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، ج۲، تهران: ...

نمایش کامل مراجع