تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزیشده بر مهارتهای پیشگیری از ایدز در دانشجویانپرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان

مقدمه : ایدز بزرگ ترین بیماری عفونی کشنده و چهارمین علت مرگ در جهان است . تنها راه مهار این بیماری در غیاب واکسن و درمان ، آموزش بهداشت در جهت تغییر رفتارهای خطرناک به شمار می رود.تحلیل رفتار با استفاده از تئوریهای تغییر رفتار بازدهی بهتری دارد.تئوری رفتار برنامه ریزی شده از تئوریهای تغییر رفتار می باشد که می گوید قصد، تعیین کننده اصلی رفتار است و قصد یک فرد، عبارتست از ادراکی که فرد از بروز یک رفتار خاص دارد. قصد تحت تاثیر سه سازه نگرش ، هنجارهای انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده است .نگرش ، ارزشیابی مثبت یا منفی فرد از انجام یک رفتار است . هنجارهای انتزاعی اشاره یعنی که فشارهای اجتماعی درک شده ممکن است باعث شود فرد رفتاری خاص را انجام داده یا ندهد و سرانجام کنترل رفتاری درک شده ، سختی یا آسانی متصور در خصوص اجرای یک رفتار ویژه است . نظر به اینکه پرسنل درمانی به خصوص پرستاران و ماماها و دانشجویان این دو رشته به علت تماس با خون و مایعات بدن بیماران و انجام تزریقات بدون رعایت توصیه های حفاظتی ، در معرض بالای انتقال عفونت از بیماران HIV مثبت می باشند و در زمینه پیشگیری از ایدز و آموزش به جامعه در موقعیتی عالی هستند، ارتقاء نگرش ها، باورها و نهایتا مهارت های بهداشتی آنها، ضروری می باشد تا شاهد ارتقاء مهارت ها در آنان و در نهایت ایجاد تغییر رفتار در مراجعین و جامعه باشیم . با توجه به کمبود آگاهی ، نگرش و مهارت های لازم در جهت رفتارهای پیشگیرانه از ایدز در دانشجویان پرستاری و مامایی و نیاز به مداخلات آموزشی ، استفاده از الگوهای آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ضروری است . با بررسی بر روی واحدهای درسی و اطلاعات علمی دانشجویان پرستاری و مامایی سال اول دانشگاه علوم پزشکی گیلان مشاهده گردید که با وجود ورود به بیمارستان جهت انجام کارآموزی، حتی آگاهی های ضروری در مورد ایدز در واحدهای درسی آنان منظور نشده است . بنابراین با نظر به موارد فوق ، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده در زمینه مهارت های پیشگیری از ایدز در دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال ۱۳۹۴ انجام شد.روش اجرا: این مطالعه از نوع کارآزمایی شاهددار تصادفی می باشد.نمونه پژوهش ۱۰۴ نفر از دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان بودند که از دو دانشکده پرستاری و مامایی رشت و شرق گیلان (لنگرود) انتخاب و به طور تصادفی به گروه های مداخله و کنترل (هر گروه ۵۲ نفر) تخصیص داده شدند. پرسشنامه مشتمل بر بخش های ویژگی های جمعیت شناختی ، آگاهی ، سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده و مهارت بود که در اختیار دانشجویان گذاشته شد. پس از گرد آوری اطلاعات در هر دو گروه ، مداخله آموزشی در چارچوب تئوری رفتار برنامه ریزی شده درگروه مداخله صورت گرفت . برنامه آموزشی شامل چهار جلسه ۶۰-۴۰ دقیقه ای برای (۴ زیرگروه ۱۳ نفری) بود. در جلسه اول مطالبی در جهت افزایش آگاهی و تغییر نگرش در مورد ایدز و مهارت های پبشگیری از آن ارائه گردید. به علاوه بحث گروهی در مورد لزوم حمایت حقوق اجتماعی بیماران ایدزی انجام شد. همچنین پمفلت آموزشی در مورد ایدز در اختیار دانشجویان قرار گرفت . در جلسه دوم از بارش افکار در راستای تغییر باور کنترل در جهت مهارت های پیشگیرانه از ایدز استفاده شد. جلسه سوم ، تاثیرگذاری بر سازه هنجار انتزاعی با تاکید بر آموزش همسالان در جهت مهارت های پیشگیری از ایدز انجام شد، بدین منظور دو نفر از دانشجویان ، در زمینه مهارت های پیشگیری از ایدز برای همکلاسی های خود سخنرانی کردند.در جلسه چهارم ، ایفای نقش توسط دو دانشجو در جهت یاددهی مهارت نه گفتن جهت تاثیر بر سازه قصد رفتاری صورت گرفت ، همچنین سخنرانی در مورد رعایت اصول بهداشتی در مطب های دندانپزشکی و آرایشگاه ها با پرسش و پاسخ انجام شد. داده ها قبل از مداخله و سه ماه پس از آن با استفاده از آزمون های آماری من ویتنی یو، تی مستقل و زوجی ، ویلکاکسون و آزمون کای اسکوئر مورد تحلیل قرار گرفت .یافته ها: میانگین سنی دانشجویان مورد مطالعه ۰۴/۱± ۴۸/۱۹ بود. بین دو گروه مداخله و کنترل قبل از مداخله آموزشی ، اختلاف آماری معناداری در آگاهی ، نگرش ، هنجارهای انتزاعی ، کنترل رفتاری درک شده ، قصد رفتاری و مهارت وجود نداشت ، اما پس از اجرای برنامه آموزشی این متغیرها در گروه مداخله با افزایش معنادار مشاهده شدند.بحث و نتیجه گیری : مداخله آموزشی بر اساس این نظریه می تواند سبب افزایش مهارت های پیشگیرانه از ایدز در جمعیت مورد مطالعه شود. بنابراین ، پیشنهاد می شود که قبل از ورود به کارآموزی، در واحدهای درسی مرتبط دانشجویان ، سرفصل مهارت های پیشگیری ازایدز با استفاده از نظریه آموزشی فوق اضافه شود.

کلیدواژه ها:

تئوری رفتار برنامه ریزی شده ، ایدز ، دانشجو