آموزش مبتنی بر هنر، ابزاری برای یاددهی دانشغیرپزشکی

مقدمه : هدف از آموزش پزشکی تربیت دانش آموختگانی است که نیازهای سلامت جامعه را به طور موثری برآورده سازند. بر اساس برنامه آموزشی دوره دکتری عمومی پزشکی مصوب شورایعالی برنامه ریزی پنج محور از هفت محور اصلی توانمندیهای مورد انتظار از دانش آموختگان پزشکی یعنی مهارت های برقراری ارتباط ، پیشرفت فردی و فراگیری مستمر، تعهد حرفه ای، اخلاق و حقوق پزشکی ، مهارت های تصمیم گیری، استدلال و حل مسئله در ارتباط با دانش غیر علوم زیستی است . بررسی انجام شده در ایران نشان داد که پاسخگویی اجتماعی نظام سلامت مربوط به نیازهای غیر بالینی جامعه به ویژه در زمینه ارتباطات ضعیف است . از طرفی چنین صلاحیت هایی نمی توانند صرفا شخصیت ذاتی باشند بلکه باید تدریس شود تا با حفظ قدرت و اقتدار پزشک رفتار حرفه ای قابل انتظاری را به همراه داشته باشد. طبق نظر متخصصین آموزش پزشکی ، محتوای آموزشی دانش غیر علوم زیستی موردنظر دربرگیرنده چهار درون مایه اصلی شامل معرفت -شناسی ، فرهنگ ، عدالت و قدرت می باشد. در این مطالعه سعی شد تا تاثیر هنر در کسب صلاحیت های غیر علوم زیستی تبیین گردد. روش اجرا: مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی است . جامعه آماری مطالعه را دانشجویان پزشکی دوره علوم پایه و بالینی تشکیل می دهند. تعداد ۴۵دانشجو از دوره علوم پایه و ۳۳ دانشجو بالینی (دوره های کارآموزی، کارورزی و دستیاری) در مطالعه شرکت داشتند. نمونه گیری به صورت هدفمند انجام شد. اجرای دوره با تفسیر و بحث بر روی آثار هنری به ویژه نقاشی های مفهومی و استعاری و در گروه های ۱۵-۱۰ نفره با کمک تسهیل گر آموزشی (متخصص هنری) انجام شد. در پایان دوره (سه جلسه ۴۰ دقیقه ای) پرسشنامه محقق ساخته که در چهار حیطه اصلی دانش غیر علوم زیستی تدوین شده بود تکمیل گردید. این پرسشنامه میزان اثربخشی این دوره در یاددهی دانش غیر پزشکی را تبیین ساخته و با مقیاس لیکرت امتیازدهی شده بود (۱ بدون تاثیر و ۵ بیشترین تاثیر). در پایان داده ها آنالیز شد. گویه های تفکر انتقادی، تفکر خلاق ، قدرت تحلیل و حل مسائل در شرایط دشوار، در درون مایه معرفت شناسی ، فعالیت تیمی و اعتماد به نفس در درون مایه قدرت ، اخلاق حرفه ای و بیان صریح و شفاف در درون مایه فرهنگ و احترام متقابل و توجه به دیدگاه سایرین راجع به یک موضوع ، در درون مایه عدالت قرار داشتند. گفتنی است که سوالات پرسشنامه بر اساس بررسی متون و نظر متخصصان این حوزه استخراج گردید. اعتبار آن با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با ۸۱/۰ محاسبه شد. جهت بررسی روایی محتوایی ، این پرسشنامه در اختیار ۱۰ نفر از متخصصین موضوعی قرار داده شد و نظر آنها در مورد ضرورت ، تناسب و ارتباط ، سادگی و وضوح هر کدام از سوالات جمع آوری شد. ضرایب CVR و CVI برای هر کدام از سوالات به ترتیب بیشتر از ۶۴/۰ و ۷۴/۰ بود که مورد تایید واقع گردید.تمامی نتایج به صورت میانگین ± خطای استاندارد بیان گردید. برای بررسی وجود اختلاف بین گویه ها یا درون مایه ها از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه استفاده گردید و برای مقایسه یک گویه در دو گروه از تست تعقیبی Tukey استفاده گردید. ۰۵/۰p< معنی دار در نظر گرفته شد.یافته ها: میانگین امتیازات علوم پایه و بالینی در درون مایه های معرفت شناسی (۳۳,۴ در مقابل ۱,۳)، قدرت (۱۲,۳ در مقابل ۱۰,۳)،۵۱عدالت (۹,۳ در مقابل ۹,۳) و فرهنگ (۶۲,۳ در مقایسه با ۵,۳) بود. به تفکیک گویه در گروه علوم پایه بالاترین امتیاز به گویه قدرت تحلیل مسائل (۸,۴) و در گروه بالینی به بیان صریح (۱,۴) تعلق داشت . مقایسه هر گویه در دو گروه مورد مطالعه تفاوت معنی داری در گویه ”آموزش اخلاق حرفه ای” و ”بیان صریح و مشارکت فعال ” نشان داد به طوریکه میانگین امتیاز این دو گویه در گروه پایه به ترتیب ۶/۴ و ۳/۳ بود که در گروه بالینی به ۳ و ۱/۴ تغییر کرد (۰۵/۰.(p<بحث و نتیجه گیری : نتایج این مطالعه نشان داد که به طور کلی تاثیر هنر در آموزش دانش غیر زیستی مورد نیاز فراگیران پزشکی از متوسط تا خیلی زیاد می باشد. به تفکیک مقطع تحصیلی فراگیران دوره علوم پایه این شیوه تدریس را موثرتر از فراگیران بالینی معرفی نمودند. قابل توجه است که اهمیت ارتقاء مفاهیم مرتبط با درون مایه معرفت شناسی و گویه آموزش اخلاق حرفه ای در فراگیران بالینی کمتر بود. پیشنهاد می شود با توجه به اثربخش بودن هنر در آموزش صلاحیت های غیر پزشکی ، این دوره با تم طولی در دوره پزشکی و به ویژه در سال های اول تحصیل برای فراگیران ارائه شود.

کلیدواژه ها:

دانش غیر علوم زیستی ، هنر ، یاددهی ، دانشجویان پزشکی