بررسی ارتباط حافظه روندی و دستور زبان در کودکان طبیعی فارسی زبان: یک مطالعه مقدماتی

هدف: یکی از اجزای اصلی حافظه طولانی مدت، حافظه روندی است. یادگیری روندی می تواند در حوزه های مختلف از جمله کلامی و حرکتی ارزیابی شود. یادگیری در حافظه روندی در ۳ مرحله یادگیری اولیه، تحکیم و حفظ اتفاق می افتد. تکالیفی برای ارزیابی حافظه روندی وجود دارد، اما هیچ یک به طور هم زمان یادگیری روندی در حوزه ها و مراحل مختلف یادگیری را بررسی نکرده اند. همچنین براساس مدل اخباری روندی، پیش بینی می شود بین عملکرد افراد در حافظه روندی و دستور زبان ارتباط وجود داشته باشد. بنابراین هدف مطالعه حاضر طراحی تکلیف جست وجوی متوالی برای ارزیابی هم زمان حافظه روندی در ۲ حوزه کلامی و حرکتی و در مراحل مختلف یادگیری و تعیین پایایی آن بود. همچنین ارتباط بین حافظه روندی و مهارت های دستوری بررسی شد. روش بررسی: این مطالعه در مرحله اول به صورت روش شناسی و در مرحله دوم به صورت توصیفی تحلیلی انجام شد. در مرحله اول، براساس مرور متون و با نظر ۳ متخصص آسیب شناس گفتار و زبان، کلمات دارای ویژگی های روان زبان شناختی مناسب از مجموعه نامیدن تصویری فارسی انتخاب شدند و تصاویر متناظر با آن ها تعیین شد. تکلیف با استفاده از زبان برنامه نویسی جاوا طراحی شد. روایی صوری تکلیف، بررسی و بعد از انجام اصلاحات، پایایی تعیین شد. روایی صوری تکلیف بر روی ۱۰ شرکت کننده طبیعی و پایایی آزمون بازآزمون بر روی ۱۵ شرکت کننده ۷ تا ۹ ساله طبیعی که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند، بررسی شد. در مرحله دوم برای بررسی ارتباط بین عملکرد در تکلیف جست وجوی متوالی و مهارت های دستوری ، ۲۰ کودک ۷ تا ۹ ساله طبیعی با روش نمونه گیری ترکیبی انتخاب شدند. هر کودک در ۳ مرحله یادگیری اولیه، تحکیم (۲۴ ساعت بعد) و حفظ (یک هفته بعد) در معرض تکلیف در حوزه کلامی قرار گرفت و سپس همین مراحل در حوزه حرکتی اجرا شد. مهارت های زبانی هر کودک با استفاده از آزمون رشد زبان تعیین و سپس رابطه بین این ۲ مهارت مشخص شد. روش های آماری مورد استفاده، شامل ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر بود.  یافته ها: مقادیر همبستگی بین ۲ بار اجرا در مرحله یادگیری اولیه، برای متغیر زمان واکنش در حوزه های کلامی و حرکتی به ترتیب ۰/۸۴ (۰/۰۰۱˂P) و ۰/۸۰ (۰/۰۰۱˂P) و برای متغیر صحت پاسخ در حوزه های کلامی و حرکتی به ترتیب ۰/۸۱ (۰/۰۱۱=P) و ۰/۷۷ (۰/۰۲۶=P) به دست آمد. در مرحله تحکیم و حفظ، ضریب همبستگی برای متغیر زمان واکنش در حوزه های کلامی و حرکتی به ترتیب ۰/۷۳۷ (۰/۰۰۲=P) و ۰/۷۴۳ (۰/۰۰۱=P) و برای متغیر صحت پاسخ در حوزه های کلامی و حرکتی به ترتیب ۰/۶۲۴ (۰/۱۳=P)، ۰/۹۱۶ (۰/۰۰۱˂P) بود. نتایج نشان داد بین دستور زبان و یادگیری روندی در حوزه کلامی در مرحله تحکیم ارتباط معنادار وجود دارد ( P= ۰/۰۴۵ , P=۰/۴۹۱, ۰/۷۹۷-۰/۰۱۶=CI ). نتیجه گیری: تکلیف جست وجوی متوالی، تکلیفی پایا برای ارزیابی مراحل مختلف حافظه روندی در دو حوزه کلامی و حرکتی است. بنابراین می توان از این تکلیف برای ارزیابی حافظه روندی در کودکان طبیعی ۷ تا ۹ ساله استفاده کرد. یافته های مطالعه حاضر، پیش بینی های مدل اخباری روندی را در مرحله تحکیم حوزه کلامی تایید کرد.

کلیدواژه ها:

Procedural memory ، Reliability ، Declarative-procedural model ، Grammar ، حافظه روندی ، پایایی ، مدل اخباری-روندی ، دستور زبان