تبیین ویژگی های ساختاری و عملکردی فضاهای جغرافیایی حائل

برخی نقاط جغرافیایی برای جلوگیری از احتمال تماس و درگیری مستقیم میان قدرت های رقیب، گاه با توافقات دوجانبه قدرت ها و یا گاه با اقدام یکی از آن ها ایجاد، و به عنوان فضاهای حایل کارکرد پیدا می کنند. در این حالت قدرت ها متعهد می شوند تا هیچ یک به این فضا وارد نشده و یا آن را به تصرف خود در نیاورند. حایلها به عنوان یک پدیده جغرافیایی از نخستین دورانهای تاریخ بشر وجود داشته اند اما تاکنون مطالعات دانشگاهی در مورد این موضوع مشاهده نشده و فقط برخی پژوهشگران به تعریف مختصر از «کشورهای حایل» پرداخته اند بدون اینکه به ماهیت، چیستی، ویژگیها و کارکردهای حایلها بپردازند. از سوی دیگر عنوان «فضای جغرافیایی حایل» نخستین بار توسط نگارندگان به کار رفته است و در مطالعات جغرافیایی، سیاسی و بین الملل پیشینه ندارد. رقابت دو قدرت برتر و وجود فضایی ضعیف تر میان آنها که برای هر دو قدرت از اهمیت استراتژیک برخوردار است، موجب توجه قدرتها به این فضا شده و رقابت سختی میان آنها برای در اختیار گرفتن این فضا و یا حداقل بی طرف نگهداشتن آن ظهور می یابد. در عین حال این فضاها محل بروز رقابت های آشکار و پنهان این قدرت ها می شوند. مساله ای که کشورهایی مانند لبنان، ایران، عراق، کره، افغانستان و کامبوج در آسیا؛ لهستان و بلژیک در اروپا؛ اروگوئه، نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی طی قرن بیستم با آن مواجه بوده و یا گاه همچنان با آن روبه رو هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال شناخت، تبیین ماهیت و ویژگی های ساختاری- کارکردی فضاهای حایل می باشد.

کلیدواژه ها:

ژئوپلیتیک ، فضاهای حایل ، رقابت قدرتها ، فضای جغرافیایی ، قدرت