پراکنش اکوجغرافیایی گونه های چند ساله اسپرس در استان خراسان رضوی

ایران از بزرگ ترین مراکز تنوع جنس اسپرس (Onobrychis) در دنیا محسوب می شود. این تحقیق در سال های ۱۳۸۷تا ۱۳۹۰ اجرا و اسپرس های چندساله از مناطق مختلف استان خراسان رضوی جمع آوری و شناسایی شد. رابطه پراکنش جغرافیایی این گونه ها با عوامل اکولوژیکی توسط نرم افزار Arc GISبررسی و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان داد بیشتر گونه های چند ساله اسپرس در مناطق شمالی استان و نواحی کوهستانی در امتداد رشته کوه بینالود، هزار مسجد، کپت داغ، الله اکبر، چهل تن و نظرگاه و اقلیم های نیمه خشک سرد، نیمه خشک فراسرد، خشک بیابانی سرد، خشک بیابانی فراسرد و مدیترانه ای فراسرد انتشار دارند. محدوده ارتفاع پراکنش گونه ها از ۷۸۰ تا ۲۸۰۰ متری از سطح دریای آزاد بود که نشانگر سازگاری بیشتر این گونه ها به گسترش در مناطق مرتفع است. اسپرس های چندساله در نواحی با دمای پائین سازش دارند و در نواحی از ۵/۷ تا ۵/۱۲ درجه سانتی گراد پراکنده هستند. همچنین، در نواحی با بارندگی کم یعنی ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلی مترگسترش داشت که نشانگر سازگاری خوب این گیاهان به مناطق خشک و سرد می باشد. این بررسی نشان داد گونه O. chorasanica گسترده ترین پراکنش در استان را دارا می باشد که نشان از سازگاری بالای این گونه دارد. و درصورتی که هدف از به نژادی اسپرس تولید پایدار در سطح استان باشد، تلاقی ارقام زراعی فعلی با گونه O. chorasanica توصیه می شود. همچنین، برخی از گونه ها در شرایط زیستگاهی خاص و محدودی وجود دارند که در اثر فرسایش این مناطق، احتمال انقراض آن ها می رود. با توجه به سازگاری ویژه این گونه ها به شرایط زیستگاهی خاص، تلاقی ارقام زراعی فعلی منطقه با این گونه ها توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

اسپرس ، گونه چندساله ، پراکنش ، خصوصیات محیطی ، GIS و عوامل اکولوژیکی