بررسی شدت و تداوم خشکسالی هواشناسی در حوزه چهل چای استان گلستان

خشکسالی پدیده ای جهانی است که عموما با دورههایی که در آنها میزان بارندگی کمتر از حد نرمال و میانگین باشد، تعریف می شود و یکی از بزرگترین تهدیدهای اقلیمی است . خشکسالی که تحت شرایط اقلیمی ایجاد می شود، متاثر از متغیرهای طبیعی و فعالیت های انسان است . فاجعه ای طبیعی و شناخته شده است که اثرات مخرب بسیاری را بر روی دسترسی به آب، کشاورزی و اکوسیستم وارد می آورد. شاخص استاندارد شده بارش SPI شاخصی است که در این مطالعات به کار گرفته شده است . شاخص بسیار سادهای است که فقط از دادههای بارش در محاسبات استفاده می کند و یکی از شاخص های پرکاربرد می باشد. SPI کسری از بارش تجمعی در مقیاسهای زمانی -مکانی مختلف است و بنابراین آن را چند مقیاسه می کند. فرض اصلی محاسبه SPI این است که خشکسالی ها به طور گسترده توسط متغیرهای بارش استخراج می شوند، درحالیکه سایر فاکتورها همانند تبخیر ثابت فرض شدهاند و گذر زمان تغییری در آنها ایجاد نمی کند. قدرت SPI در بین سایر شاخص ها این است که می تواند خشکسالی در مقیاسهای زمانی متفاوت تشخیص دهد ( ۱، ۳، ۶، ۱۲ و ۲۴ ماه). درضمن انواع مختلف خشکسالی ها (اقلیمی ، کشاورزی و هیدرولوژیکی ) را می تواند تفکیک کند. با توجه به نتایج حاصله از شاخص SPI می توان گفت که در سالهای دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۸۰ منطقه به ندرت شاهد دورههای خشکسالی بوده و صرفا خشکسالی فصلی در ماههای خرداد تا شهریور رخ داده که باتوجه به شرایط کمبود بارش در ماههای گرم تابستان این امر طبیعی می باشد. اما در سالهای پایانی مطالعه و پس از سال ۱۳۸۴ با دورههای ممتد خشکسالی روبرو بوده که این امر باتوجه به کمبود بارش در منطقه و احتمالا از بین رفتن جنگل ها و تغییر کاربری که منجر به افزایش استفاده از منابع آب زیرزمینی شده و نیز کمبود بارش در این منطقه را باعث شده که خود دورههای خشکسالی را طولانی می کند. سایر عوامل از جمله احداث سد و مصرف آب برای کشاورزی و شرب در مناطق اطراف نیز می تواند بر افزایش دوره خشکسالی تاثیر داشته باشد.

کلیدواژه ها:

بارش ، توزیع گاما ، خشکسالی ، شاخص SPI ، گرگانرود.