اثر فاصله ردیف و تراکم بر رطوبت خاک، تولید ماده خشک، عملکرد و کارایی مصرف آب در گندم در شرایط دیم

این آزمایش با هدف بررسی تاثیر فاصله ردیف و تراکم بوته بر تغییرات رطوبت خاک، عملکرد گندم و کارایی مصرف آب در شرایط کشت دیم با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در منطقه انبار الوم در سال ۸۸-۱۳۸۷ انجام شد. تیمارهای استفاده شده شامل ۴ تراکم بوته (۱۲۵، ۲۵۰، ۳۷۵ و ۵۰۰ بوته در مترمربع) و دو فاصله ردیف کشت (۵/۱۲ و ۲۵ سانتیمتر) بودند. نتایج نشان داد که مقدار رطوبت خاک در فاصله ردیف‎های ۲۵ سانتی‎متر در مرحله خروج برگ برچم (۶۱/۱۹ درصد) بیش از فاصله ردیف‎های ۵/۱۲ سانتی‎متر (۸۲/۱۷ درصد) بود. همچنین مقدار رطوبت خاک در اواسط مرحله ساقه رفتن در تراکم‎های ۲۵۰، ۳۷۵ و ۵۰۰ بوته در مترمربع (به‎ترتیب ۸۲/۲۶، ۶۶/۲۵ و ۱۱/۲۵ درصد) بیش از تراکم ۱۲۵ بوته در مترمربع (۳۲/۲۳ درصد) بود. فاصله‎ی ردیف‎های ۲۵ سانتی‎متر و افزایش تراکم از ۱۲۵ تا ۳۷۵ بوته در مترمربع، سبب افزایش عملکرد دانه (حدود ۵/۹ و ۴۶ درصد)، تولید ماده خشک (۵/۶ و ۵۰ درصد)، کارایی مصرف آب در تولید دانه (۷/۰ و ۷/۳ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) و کارایی مصرف آب در تولید ماده خشک (۲ و ۵/۱۷ کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) در واحد سطح ‎گردید. در مجموع، کشت گندم در این شرایط (کشت دیم، خاک شور و بارندگی حدود ۲۵۰ میلیمتر در طول فصل رشد) با فاصله ردیف‎های ۲۵ سانتی‎متر با ایجاد فشردگی بیش تر از طریق تراکم بوته‎ها روی ردیف و ارتفاع بیش تر آنها نسبت به فاصله ردیف‎های ۵/۱۲ سانتی‎متر و افزایش تراکم‎ تا ۳۷۵ بوته در مترمربع با فراهم نمودن پوشش کاملتر سطح خاک نسبت به تراکم ۱۲۵ بوته در مترمربع در مراحل بعد از ساقه رفتن تا قبل از گلدهی، می‎توانند با کاهش نفوذ تشعشع خورشید بر سطح خاک، مقدار تبخیر را کاهش و ذخیره رطوبت در خاک را افزایش دهند. ذخیره بیش تر رطوبت در خاک در مراحل حساس قبل از گلدهی، سبب افزایش تولید ماده خشک، عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در تولید دانه و ماده خشک می‎شود.

کلیدواژه ها:

گندم ، فاصله ردیف ، تراکم بوته ، کارایی مصرف آب