پاسخ تنوع زیستی گیاهان چوبی و علفی زیرآشکوب به مراحل تحولی جنگل در توده ممرز آمیخته، جنگل شصت کلاته گرگان

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کسب اطلاعات و شناسایی تغییرات و پویایی بوم ­سازگان جنگل در مراحل مختلف تحولی به منظور مدیریت بهینه، احیا و اصلاح جنگل­ ها لازم و ضروری است. این تحقیق با هدف بررسی اثر مراحل مختلف تحولی توده بر روی زادآوری چوبی و پوشش علفی توده ممرز آمیخته در دو فصل بهار و تابستان (به دلیل شروع فعالیت­ های رویشی تا مرحله رویشی اوج گیاهان آشکوب علفی جنگل) در سری دو طرح جنگلداری شصت کلاته گرگان انجام شد. مواد و روش­ ها: به­ منظور بررسی مراحل تحولی، پس از جنگل گردشی تعداد سه قطعه نمونه نیم هکتاری مستطیلی به ابعاد ۵۰ × ۱۰۰ متر برای هر مرحله تحولی براساس مشخصه های ارائه شده توسط لایبوندگوت و کورپل در زمینه الگوی ساختار مراحل و فازهای تحولی در جنگل های طبیعی استفاده شد. به منظور مطالعه و بررسی زادآوری چوبی و پوشش علفی تعداد پنج ریزقطعه نمونه (۲۰×۲۰ متر)، یکی از آنها در مرکز و چهار ریزقطعه نمونه دیگر در چهار گوشه قطعه نمونه پیاده شدند. در هر ریزقطعه نمونه نوع و درصد پوشش گونه­ های علفی و فراوانی زادآوری ­ها یادداشت شد. برای بررسی و مقایسه تنوع زیستی در مراحل مختلف تحولی از شاخص­ های تنوع سیمپسون و شانون­–وینر و برای محاسبه غنا از شاخص ­های غنای مارگالف و منهینیک و برای یکنواختی از شاخص ­های یکنواختی اسمیت ویلسون و Evenness در نرم افزار PAST و R (بسته نرم­افزاری adiv و تابع specieseve) استفاده شد. یافته ­ها: نتایج نشان داد که تعداد گونه ­های علفی و گونه ­های زادآوری در مرحله تخریب بیشتر از مراحل اولیه و اوج می­ باشد. شاخص ­های تنوع­ زیستی پوشش علفی و زادآوری گونه ­های چوبی نشان داد که مقدار تنوع شانون­–وینر و سیمپسون در دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج کمتر از مراحل اولیه و تخریب بود. همچنین بیشترین مقدار شاخص ­های یکنواختی اسمیت ویلسون و Evenness نیز در هر دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج مشاهده شد. بیشترین مقدار شاخص غنای منهینیک پوشش علفی در فصل بهار در مرحله اوج مشاهده شد؛ در حالی­که در فصل تابستان بین مراحل مختلف اختلاف معنی­ داری مشاهده نشد. بیشترین مقدار شاخص غنای مارگالف زادآوری گونه­ های چوبی در هر دو فصل نیز در مرحله تخریب مشاهده شد. نتیجه ­گیری: با استناد به نتایج حاصل از پژوهش حاضر، می­ توان بیان کرد که مراحل مختلف تحولی روی تنوع گونه­ های علفی و تجدید حیات جنگل اثرگذار است؛ بنابراین، پیامدهای قابل توجهی از مدیریت پایدار بر لایه پوشش گیاهی وجود دارد که پیشنهاد می­ شود در راهبردهای مدیریت جنگل در آینده مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Developmental stages ، Diversity ، Evenness ، Forest regeneration ، Richness ، تنوع ، زادآوری جنگل ، غنا ، مراحل تحولی ، یکنواختی