تحلیل فنولوژی و تولید خالص اکولوژیک زوفا (Hyssopus officinalis) با استفاده از مدل AEZ در شرایط نیمه گرمسیری جنوب استان کرمان

کمی­سازی رشد و نمو در گیاهان ابزاری مهم جهت بهینه کردن عملیات زراعی و توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی است. این پژوهش به منظور بررسی امکان پیش­بینی تاریخ کاشت بهینه زوفا (Hyssopus officinalis) با استفاده از مدل AEZ انجام شد. پایگاه داده های ورودی مدل از داده های آب وهوا (تابش خورشیدی، دمای کمینه، دمای بیشینه و بارندگی)، داده های گیاه (مراحل و عملکرد زیست توده) و داده های خاک (ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک) ایجاد شد. آزمایش در مزرعه به صورت اسپیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ اجرا شد. عامل اصلی سطوح مختلف کود نیتروژن شامل صفر، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار و عامل فرعی تاریخ های مختلف کاشت به فاصله ۳۰ روزه از ۲۵ مهرماه تا ۲۵ اسفندماه در نظر گرفته شد، داده­های این آزمایش برای واسنجی مدل و داده های دو سال آزمایش­های تاریخ کاشت در دوره ۱۳۹۵-۹۷ برای ارزیابی مدل استفاده شد. نتایج ارزیابی مدل نشان داد مقدار ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده (RMSEn) زیست توده پیش­بینی شده ۸۱/۱۰ درصد بود، مقدار شاخص کارایی (E)، مقدار شاخص سازگاری (D) مدل، مقدار شاخص جرم باقی مانده (CRM) ، ضریب تبیین (R۲) برای سال اول به ترتیب ۹۹۹/۰، ۹۸/۰ ، ۶۶/۰ و ۹۸ درصد بود، مقدار RMSEn، (E)، (D) و (CRM) در سال دوم به ترتیب برابر با ۹۶/۵، ۹۹۹/۰، ۹۸/۰ و ۰۴۵۴/۰ و ۹۸/۰ درصد مشاهده شد. نتایج بیانگر تطابق خوب مقادیر شبیه سازی شده و واقعی بوده و مدل با دقت بالایی زیست توده را شبیه سازی نموده است. نتایج حاصل از تحلیل دوره­ای تاریخ کاشت و تولید زیست توده خالص با استفاده از مدل AEZ در ایستگاه های هواشناسی منطقه نشان داد: در ایستگاه هواشناسی جیرفت به طور میانگین دوره رشد در بازه زمانی خرداد ماه تا ۳۱ شهریور با محدودیت تنش گرما مواجه است در این زمان، رشد گیاه متوقف می شود و تولید زیست­توده کاهش پیدا می کند. در ایستگاه هواشناسی بم، بیشترین زیست­توده (به ترتیب ۹/۲۳۲۱۹ و ۲/۲۳۵۵۰ کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت های اول مهرماه تا اوایل آبان ماه پیش­بینی گردید در این منطقه، محدودیت تنش سرما در تاریخ کاشت های اول دی ماه تا ۱۵ بهمن ماه و محدودیت دمایی تنش گرما در تیرماه پیش­بینی شد. در ایستگاه هواشناسی کهنوج دوره محدودکننده رشد از اوایل خرداد ماه تا اواخر شهریورماه پیش­بینی گردید، بیشترین عملکرد زیست­توده (به ترتیب ۹/۱۹۴۱۳ و ۳/۱۹۷۶۴ کیلوگرم در هکتار) برای این منطقه در تاریخ های کاشت اول آبان ماه تا اوایل آذرماه تخمین زده شد.

کلیدواژه ها:

تولید اکولوژیک ناخالص ، تاریخ کاشت ، تخمین عملکرد ، گیاهان دارویی