ارزیابی اثربخشی سناریوهای احیای آبخوان توسط شاخص های پایداری و بهره برداری منابع آب، مطالعه موردی: آبخوان شهرکرد

افزایش بی رویه ی جمعیت در کشور، محدودیت منابع آب سطحی و بهره برداری بیش از اندازه از آبخوان ها باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت های کشور همچون دشت شهرکرد شده است. در پژوهش حاضر جهت مدیریت بهینه دشت مذکور، مدل کمی این آبخوان تهیه سناریوهای کاهش برداشت ۵، ۱۰ درصد، ساخت سد زیرزمینی و تغذیه مصنوعی برای ۳ سال آینده پیش بینی و تاثیر آن ها مدل سازی شده است. در نهایت دو شاخص فنی پایداری (Iu) و بهره برداری اصلاح شده (WEI+) جهت تعیین میزان اثربخشی سناریوها محاسبه می شود. شاخص پایداری نشان دهنده ی میزان مصرف از منابع طبیعی موجود با توجه به مقدار تقاضا است که مقدار بهینه آن عدد ۱ بوده و می تواند مقادیر منفی نیز داشته باشد. شاخص بهره برداری نیز بیان کننده ی مقدار فشار به منابع آب با توجه به مقدار برداشت بوده و دارای مقادیر مثبت و مقدار بهینه ی آن، اعداد نزدیک به صفر می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد وضعیت اولیه ی آبخوان بسیار نامناسب و برداشت از آبخوان بیش از ظرفیت آن می باشد. مقدار شاخص بهره برداری برای حالتی که سناریویی وجود ندارد، برابر با ۰۶۸/۱ و برای سناریوهای سد زیرزمینی، اجرای طرح تغذیه مصنوعی، کاهش برداشت ۵ و ۱۰ درصد به ترتیب برابر با ۰۶۸/۱، ۰۶۱/۱، ۰۴۵/۱ و ۹۶۹/۰ می باشد. همچنین مقادیر شاخص پایداری به ترتیب برابر با ۰۷۰/۰، ۰۷۰/۰، ۰۷۱/۰، ۰۷۸/۰ و ۱۱۴/۰ می باشد. نتایج نشان داد، سناریو کاهش ۱۰ درصد برداشت، بهترین سناریو بوده و پس از آن، سناریوهای کاهش ۵ درصدی برداشت از چاه ها در طرح تغذیه مصنوعی و سد زیرزمینی در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. با استفاده از دو شاخص بازتعریف شده در این مقاله می توان به بررسی عملکرد آبخوان های دیگر و روش های مدیریتی مختلف پرداخت.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، تغذیه مصنوعی ، شاخص پایداری ، سد زیرزمین ، مدل سازی