اثر مصرف کودهای آلی، زیستی، معدنی و تنظیم کننده های رشد بر انتقال مجدد مواد و مولفه های پر شدن دانه جو (Hordeum vulgare L.) تحت شرایط کمبود آب

مقدمه: خشکی یکی از مهم ترین فاکتورهای موثر بر عملکرد به­ویژه در زراعت آبی در مناطق خشک و نیمه­خشک جهان است. کاربرد برخی از تعدیل کننده­ها­ی تنش (ورمی­کمپوست، مایکوریزا و پوترسین و نانواکسید­ روی)، رشد، عملکرد و مقاومت گیاهان در برابر انواع تنش­های محیطی از جمله خشکی را افزایش می­دهند. اگرچه اثر هر یک از این ترکیبات به­تنهایی بر تعدیل اثرات ناشی از تنش بررسی شده است، اما گزارش­های کم­تری در مورد برهم­کنش توام این عوامل وجود دارد. در این آزمایش، اثر توام کودهای آلی، زیستی و معدنی و تنظیم کننده­های رشد بر بهبود فتوسنتز جاری، فرآیند انتقال مجدد مواد، مولفه­های پر شدن دانه و عملکرد دانه جو تحت شرایط کمبود آب مورد ارزیابی قرار گرفت.مواد و روش: به­منظور ارزیابی برهم­کنش برخی تعدیل کننده­ها­ی تنش (ورمی­کمپوست، میکوریز، روی و پوترسین) بر سهم فرآیند انتقال مجدد و مولفه­های پر شدن دانه جو تحت شرایط تنش کمبود آب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۴۰۱ اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل به عنوان شاهد، قطع آبیاری در ۵۰ درصد مراحل سنبله­دهی و آبستنی معادل کد ۵۵ و ۴۳ مقیاس BBCH به­ترتیب به­عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی)، کاربرد کودهای زیستی، آلی و معدنی در چهار سطح (عدم کاربرد کود به عنوان شاهد، کاربرد ورمی­کمپوست، کاربرد مایکوریزا و کاربرد مخلوط ورمی­کمپوست و مایکوریزا)، و محلول­پاشی پوترسین و نانواکسید روی در چهار سطح (محلول­پاشی با آب به­عنوان شاهد، محلول­پاشی ۴/۰ گرم بر لیتر نانواکسید روی، محلول­پاشی ۸/۰ میلی­مولار پوترسین، محلول پاشی توام روی و پوترسین) بودند. قارج مایکوریز گونه موسه­آ از شرکت زیست فناوران توران خریداری و بر اساس دستورالعمل شرکت، ۱۰ گرم در هر کیلوگرم خاک مصرف شد. ورمی­کمپوست از شرکت گیلدا خریداری و بر اساس دستوالعمل شرکت، ۵۰ گرم در هر کیلوگرم خاک استفاده شد. نانواکسید روی تولید کشور چین با متوسط اندازه ذرات کم­تر از ۳۰ نانومتر، سطح ویژه بیش از ۳۰ مترمربع در هر گرم، محتوای روی در حدود ۲۱/۶۵ درصد و خلوص ۹۹ درصد، از شرکت جهان کیمیای ارومیه خریداری شد. رقم جو مورد استفاده در این آزمایش رقم نوبهار بود که با تراکم ۴۰۰ بذر در متر مربع کشت شد.یافته­ های تحقیق: نتایج نشان داد که کاربرد توام تعدیل کننده­ها­ی تنش (ورمی­کمپوست، مایکوریز، نانواکسید روی و پوترسین) تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی، انتقال مجدد ماده خشک از اندام هوایی و ساقه را به­ترتیب ۳۲/۲۲ و ۶۵/۲۵ درصد و سهم این صفات در عملکرد دانه را به ترتیب ۹۲/۵۲ و ۹۵/۵۶ درصد نسبت به شرایط عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین و روی کاهش داد. در مقابل، کاربرد توام تعدیل­کننده­ها­ی تنش در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی موجب افزایش کلروفیل کل (۹۱/۲۴ درصد)، فتوسنتز جاری (۵۷/۶۲ درصد)، سهم فتوسنتز جاری در عملکرد دانه (۵۴/۳۰ درصد)، سرعت پر شدن دانه (۶۲/۶ درصد)، طول دوره پر شدن دانه (۰۶/۱۸ درصد)، دوره موثر پرشدن دانه (۶۷/۲۷ درصد) و عملکرد دانه (۱۸/۲۵ درصد) نسبت به عدم کاربرد کود­ها­ی زیستی و محلول پاشی تحت این شرایط شد.نتیجه­ گیری: یافته­ها­ی این آزمایش نشان داد که کاربرد تعدیل­کننده­ها­ی تنش (ورمی­کمپوست، مایکوریزا و محلول­پاشی پوترسین و نانواکسید­ روی) می­تواند با بهبود فتوسنتز جاری و مولفه­ها­ی پر شدن دانه، موجب افزایش عملکرد دانه جو تحت شرایط محدودیت آبی شود.

کلیدواژه ها:

خشکی ، سرعت پر شدن دانه ، فتوسنتز جاری ، کلروفیل کل ، محلول پاشی