ارزیابی استفاده از پوشش های فیزیکی در کاهش تبخیر از سطح مخازن کوچک آب در مناطق خشک و نیمه خشک

زمینه و هدف: کمبود منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک مانند کشور ما و حجم بالای تلفات آب از طریق تبخیر موجب شده است تا اهمیت روش های مناسب و کاربردی به منظور کاهش تبخیر از مخازن آب، روز به روز بیش از پیش مشخص گردد. آب از جمله ضروری ترین نیازهای بشر است. تبخیر یکی از مهم ترین پدیده های اقلیمی در اتلاف آب دریاچه ها و مخازن روباز محسوب می گردد. روش های کاهش تبخیر با توجه به شرایط منطقه ای، توجیه اقتصادی و مسائل زیست محیطی، متفاوتند. از طرفی، پژوهش های انجام شده در کشور ایران در زمینه کاهش و کنترل تبخیر از مخازن آب محدود است. لذا، پژوهش حاضر با هدف استفاده از روش های جدید، اقتصادی، متناسب با شرایط اقلیمی و قابل دسترس برای کاهش تبخیر از مخازن آب، و به خصوص مخازن آب کشاورزی، در منطقه سمنان انجام شد.روش پژوهش: در این پژوهش، کارایی شش پوشش فیزیکی (توپ های پلاستیکی سفید، بطری های خالی، بطری های پر از کاه و کلش، توری سایبان سبز با تراکم ۵۰%، توری سایبان سبز با تراکم ۸۰% و توری سایبان سفید با تراکم ۵۰%) بعد از آماده سازی روی تشت های تبخیر کلرادو، برای چهار دوره تقریبا ۳۰ روزه در فصول پائیز و زمستان ۱۳۹۸ و بهار و تابستان ۱۴۰۰، ارزیابی شد. اندازه گیری ها به صورت روزانه، در ساعت ۱۰:۳۰ در شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ و ساعت ۹:۳۰ در شش ماهه دوم سال۱۴۰۰ انجام شد. لازم به ذکر است که دمای آب نیز با استفاده از دماسنج الکلی هم زمان با قرائت سطح آب اندازه گیری شد. یافته ها: بر اساس نتایج اندازه گیری ها، میزان تبخیر از تیمارهای توپ های پلاستیکی سفید، بطری های خالی، بطری های حاوی کاه و کلش، توری سایبان سبز با تراکم ۵۰%، توری سایبان سبز با تراکم ۸۰%، توری سایبان سفید با تراکم ۵۰% و شاهد به ترتیب برابر با ۲۵۹، ۳۲۰، ۲۱۳، ۲۷۷، ۳۶۹، ۲۸۳ و ۷۵۴ میلی متر در چهار دوره مورد بررسی بود که به وضوح کاهش چشم گیر تبخیر پوشش های ششگانه به مقدار ۶۶، ۵۸، ۷۲، ۶۳، ۵۲ و ۶۱ درصد نسبت به تیمار شاهد را نشان می-دهد. نتایج: به طور کلی، با توجه به کارایی تمامی تیمارهای این پژوهش و کاربرد این پوشش ها با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی، اجتماعی و امکان پذیر بودن اجرا، به منظور کاهش تبخیر از مخازن روباز آب، به خصوص استخرهای ذخیره آب کشاورزی، کارآمد و مناسب ارزیابی می شود. به طورکلی از بین روش های مورد استفاده بیشترین کارایی مربوطه به بطری پر شده با کاه و کلش و پس از آن نیز تیمارهای توپ پلاستیکی و توری سایبان سبز با تراکم ۸۰ مناسبترین روش ها ارزیابی شدند.

کلیدواژه ها:

تلفات آب ، توپ پلاستیکی ، تشت تبخیر کلرادو ، توری سایبان ، سمنان