بحران نان خمسه (زنجان) در اواخر دوره قاجار دخالت ها و سیاست های گروه های نفوذ

بحران­ نان در عصر قاجار، با اهداف و برنامه­های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ارتباط مستقیمی داشت. ولایت خمسه با مرکزیت زنجان از نقاط مهم تولید و عرضه غلات بود؛ اما در سال های مشروطیت تا اواخر قاجار، با سختی های فراوانی مواجه شد. در این مقطع به­رغم سال­های کمی بارش، غلات به میزان مورد نیاز در منطقه تولید می شد؛ اما نان به­دست مردم نمی رسید یا با قیمت بالا و به­سختی عرضه می گردید. آن چه مشخص است، نقش و جایگاه عناصر و گروه های مختلف در این موضوع بی تاثیر نبود. بنابراین مسئله پژوهش این است که دخالت ها و سیاست های عناصر و گروه های نفوذ در بحران نان منطقه خمسه چگونه بود؟ و چه پیامدها و نتایجی به دنبال داشت؟ به­نظر می رسد با فرمان ناصرالدین شاه نسبت به فروش اراضی خالصه، طبقه بالا زمین های فراوانی به دست آوردند. از سوی دیگر با نبود قشون دایمی و قانون دقیق در زمینه نظامی­گری، برخی از گروه های شهری از اصنافی مانند خبازان وارد رسته های نظامی شدند که با احتکار و گران فروشی، بحران های متعددی را در خمسه به­وجود آوردند. در سال های مشروطه و پس از آن، با توجه به ضعف دولت و احتمال همکاری خوانین زمین­دار و قشون خمسه با عمال محمدعلی شاه مخلوع و حضور کارگزاران ضعیف، موانع و مشکلات ادامه یافت. این مسئله با ورود قوای خارجی و بروز جنگ جهانی اول به قحطی و مرگ عده ای از مردم انجامید. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع اصیل و اسناد، به شیوه توصیفی- تبیینی موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

کلیدواژه ها:

نان ، زنجان ، قاجاریه ، خوانین ، خبازان ، قدرت های خارجی