مطالعه کارکردهای زبانی «فعل» در اشعار غنایی «مذنب بدایونی» با تکیه بر فرانقش اندیشگانی در رویکرد نقش گرایی

«ادبیات غنایی» به­عنوان یکی از گسترده­ترین انواع ادبی در چهارچوب نقش «ادبی و عاطفی» زبان مطرح می­شود و به بیان احساسات و عواطف شخصی «گوینده» می پردازد. هدف این نوع ادبی، گزارش و بیان احساسات گوینده و در کنار آن، لذت بخشیدن به مخاطب است. هر یک از گویندگان ادب غنایی به اقتضای درون­مایه اثر خود از مولفه­هایی بهره گرفته­اند که به اثر آن­ها رنگ­ و بوی غنایی بخشیده و آن را از سایر آثار ادبی متمایز ساخته است. شیوه­های کاربرد عناصر غنایی در هر یک از منظومه­های ادب فارسی متعدد و متنوع است. عواملی مانند «ترکیبات و تعبیرات غنایی»، «توصیفات نرم و لطیف»، «فضای غم­آلود و انزواطلبی»، «کنشگری عاشق و معشوق»، «تک­گویی­های درونی شخصیت اصلی» و ... از شاخص­ترین نمودهای ادب غنایی هستند. این پژوهش تلاش می­کند با بهره­گیری از «فرانقش اندیشگانی» در رویکرد نقش گرایی هلیدی به مطالعه اشعار غنایی «مذنب بدایونی» یکی از شعرای ناشناخته دوره بازگشت بپردازد. این شاعر غزل سرا از روش­های مختلفی برای بیان اندیشه غنایی خود استفاده کرده و نکته قابل تامل این است که وی در طول دوره شاعری خود دچار تحول نگرش شده و از نگرش ابتدایی خود که مشابه شعرای عاشقانه­سرای سبک عراقی بوده در دوره­ای از زندگی به دیدگاه شعرای «مکتب وقوع» و «واسوخت» متمایل می­شود. این پژوهش سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که بر مبنای فرانقش اندیشگانی، تحول جهان­بینی «مذنب بدایونی» در اشعار غنایی، باعث ایجاد چه تغییراتی در سطح «افعال» به کار رفته، شده است؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد که تغییر، افول و در نهایت تنزل مقام «معشوق» -به عنوان شخصیت اصلی غزلیات وی- از طریق کاهش میزان حضور این مشارک در «فرآیندهای مادی و ذهنی» و بسامد بالای «بندهای پرسشی» که معنای «مواخذه و عتاب» دارند، نشان داده شده است.

کلیدواژه ها:

ادبیات غنایی ، رویکرد نقش گرایی ، فرانقش اندیشگانی و مذنب بدایونی