مقارنه اندیشه مفسران شیعه و اهل سنت در بیان اسباب نزول آیات فقهی (بررسی موردی نظر طبرسی، واحدی و سیوطی)

اهمیت سبب نزول در تفسیر همه آیات قرآن خاصه در تبیین آیات فقهی، به جهت تاثیر مستقیم در عمل مسلمانان قابل اغماض نبوده و از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. این پژوهش با بهره ­گیری از روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ­ای، به مقایسه دیدگاه فریقین در اسباب نزول، پرداخته است. محقق در صدد آن است تا با بررسی روایات اسباب نزول در تفسیر مجمع البیان طبرسی، اسباب النزول واحدی و لباب النقول سیوطی به تبیین دیدگاه آنان ذیل آیات فقهی در دو حوزه تاثیر اسباب نزول بر فهم صحیح آیه و دامنه اشتراک و افتراق دیدگاه شیعه و اهل­ سنت و خاستگاه اختلاف آنان بپردازد و از این رهگذر به نکات مشترک آنان در این باره دست یابد. نگارنده ابتدا به بررسی جایگاه سبب نزول در تفسیر اشاره کرده است و در ادامه، دیدگاه این سه اندیشمند بررسی شده است. روش غالب میان آنان در بیان سبب نزول روش توصیفی و گزارشی است و در این میان طبرسی به ملاکهایی چون اعتبار عموم نص، سازگاری با ظاهر و سیاق، معیار تاریخ، معیار مذهب و التزام به دیدگاه شیعی خود توجه نموده است. واحدی بنا را بر نقل سند روایات نهاده و در اغلب موارد روایت سبب نزول را مفصل بیان می کند، هرچند گاهی سبب را بدون سند و نیز گاهی با تعابیری چون اکثر بیان کرده است و سیوطی در ترجیح سبب نزول، معیارهایی چون مکی و مدنی بودن آیات، سند روایات و نیز توجه به نظر ابن حجر را به کار برده است. به نظر محقق، اختلاف این سه کتاب در کیفیت بهره ­گیری از اسباب نزولهای منقوله، به معیار حجیت حدیث برمی گردد. به نظر می رسد اختلاف در ملاکهای پذیرش روایت موجب شده است.

کلیدواژه ها:

سبب نزول ، آیات فقهی ، شیعه ، اهل سنت ، طبرسی ، واحدی ، سیوطی