تحولات جهان عرب: تغییرات فضای ژئوپلیتیک امنیتی- راهبردی به ژئوکالچر امنیتی نوین

تحولات شگرف دهه یهای اخیر در جهان، یادآور اهمیت مجدد موضوع فرهنگ در روابط میان جوامع و کشورهاست. اکنون آشکار گردیده که ژئوپلیتک به‎تنهایی و بدون فرهنگ نمی‎تواند محیطی شایسته و مطلوب و جهانی عاری از خشونت و درگیری های سیاسی برای انسان ها فراهم کند. تحولات جهان عرب سرآغاز ساخت یابی فرهنگ در فضای مکانی - زمانی و رشد سیاست فرهنگی در فضای ژئوپلیتیک خاورمیانه می باشد. این تحولات کشورهای خاورمیانه را از یک فضای ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی که امنیت را محور مبادلات فکری و اقتصادی خود قرار می دادند، به سمت یک فضای فرهنگی سوق داده است. بر همین اساس، سوال اساسی مقاله ی حاضر این است که سمت و سوی امنیتی – ژئوپلیتیک خاورمیانه در تحولات جهان عرب دچار چه تغییری شده است؟ در پاسخ به سوال، مقاله ی حاضر با چارچوبی نظریه ای – تحلیلی ضمن بازشناسی و تحلیل تحولات اخیر خاورمیانه در ۴ کشور مهم (مصر، تونس، یمن، بحرین) بر این امر اذعان می کند که انقلاب های مردمی سال ۲۰۱۱ در جهان عرب ضمن وام گیری از چارچوبی فرهنگی – انقلابی که نشات گرفته از فضای فرهنگی خاورمیانه و فرهنگ اسلامی است، محیط امنیتی – ژئوپلیتیکی خاورمیانه را به سمت یک محیط ژئوکالچری سوق خواهد داد. محیطی امنیتی که الهام‎گرفته از فرهنگ اسلامی می باشد و از اهمیت متغیرهای ژئوپلیتیک کاسته خواهد شد. در این بین، سیاست فرهنگی جنبش های اجتماعی این جوامع با تاسی به فرهنگ اسلامی – انقلابی رشدیافته در خاورمیانه و متاثر از انقلاب اسلامی ایران در تبدیل نظم ژئوپلیتیک - امنیتی خاورمیانه به نظم امنیتی - ژئوفرهنگی بومی، تاثیری بنیادین داشته است.

کلیدواژه ها:

تحولات ، خاورمیانه ، ژئوپلیتیک ، ژئوکالچر ، انقلاب اسلامی