تنوع و کارکرد گونه ای علف های هرز در مزارع گندم استان چهار محال و بختیاری

چکیده مقدمه: عملکرد گیاهان زراعی تحت تاثیر شرایط داخلی (ژنتیکی) و خارجی (شرایط اقلیمی، آفات و عوامل مدیریتی) قرار دارد. رقابت علف هرز با گیاهان زراعی مهم ترین عامل کاهش عملکرد محسوب می شود. این تلفات عملکرد اغلب به اثر تعداد کمی گونه علف هرز با توانایی رقابت بالا نسبت داده می شود. توانایی رقابت به ویژگی های جامعه بستگی داشته و افزایش تنوع زیستی علف هرز می تواند منجر به کاهش فراوانی غالبیت از طریق رقابت بین گونه ای شود. مواد و روش ها: به منظور بررسی تنوع گونه ای جوامع علف های هرز مزارع گندم استان چهار محال و بختیاری، در مطالعه ای میدانی ۱۸ بخش از این استان در سال ۱۳۹۴ مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‎برداری به طور تصادفی با روش سیستماتیک و با استفاده از کادر ۵/۰ در ۵/۰ متر در ۹۲ مزرعه، از مرحله ساقه دهی تا پایان مرحله سنبله دهی گندم طی یک مرحله انجام، و تراکم و گونه علف های هرز در هر کادر شناسایی و ثبت شد. در پایان شاخص های تنوع و یکنواختی برای هر منطقه محاسبه شدند. نتایج: تعداد کل گونه های علف هرز شناسایی شده در مزارع مورد بررسی در نمونه برداری ها جمعا ۹۷ گونه متعلق به ۲۷ خانواده گیاهی بود که ۷۷ گونه دولپه و ۲۰ گونه تک لپه بودند. بیش ترین شاخص تنوع شانون در مزارع منطقه بازفت برابر ۵۱۲/۱ به دست آمد و کمترین شاخص تنوع شانون در منطقه بن برابر ۵۲۱/۰ بود. به طور کلی منطقه های لاران و بازفت بیش ترین غنای گونه ای (به ترتیب ۱۷۹/۱ و ۱۷۳/۱) را داشتند و کمترین غنای گونه ای مربوط به منطقه بن (۳۲۱/۰r=) بود. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این تحقیق در مزارع گندم نشان داد خانواده های گندمیان، کاسنی، شب بو، حبوبات و چتریان به ترتیب با ۱۸ گونه (۵/۱۸ درصد)، ۱۶ گونه (۵/۱۶ درصد)، ۱۱ گونه (۳۴/۱۱ درصد)، ۸ گونه (۲۵/۸ درصد) و ۶ گونه (۱۹/۶ درصد) بیش ترین تعداد گونه های علف هرز مزارع گندم را به خود اختصاص دادند. بیش ترین شاخص تنوع شانون و غنای گونه ای مارگالف از مزارع منطقه بازفت بدست آمد که علت آن از یک طرف حداقل به کارگیری ماشین آلات کشاورزی و عدم کاربرد نهاده های شیمیایی از قبیل آفت کش ها و کود و از طرف دیگر رطوبت و بارندگی بیش تر در این منطقه بود.

کلیدواژه ها:

رقابت گیاه زراعی ، علف هرز ، شاخص شانون ، غنای گونه ای ، گندم نان