ارزیابی برنامه عملیاتی تحول صنعت خودرو

گزارش حاضر به مطالعه و نقد برنامه عملیاتی تحول صنعت خودرو می­پردازد. در مقدمه توجیهی این ایده، وضعیت صنعت خودرو و مدل توسعه آن بررسی شده است. در این برنامه عملیاتی، مدل توسعه بر طراحی و ارتقای پلتفرم‌های داخلی، همچنین توسعه برندهای داخلی از طریق تمرکز بر تقویت و حمایت از قطعه‌سازان داخلی و همکاری با قطعه‌سازان و مجموعه‌سازان سطح اول بر اساس نوع ارتباطات بین‌المللی استوار شده است. در صورت وجود ارتباطات مناسب بین‌المللی، یکی دیگر از راه‌های انتقال و کسب فناوری در این برنامه عملیاتی، تصاحب و سهام‌داری شرکت‌های دارای فناوری در حوزه‌های مورد نیاز است. در این روش با خرید شرکت دارای فناوری، می‌توان بدون برداشتن گام‌های پیچیده، اقدام به تصاحب فناوری کرد و از دستاوردها و دارایی­های شرکت در پیشبرد نیازهای فناوری بهره جست.

چشم‌انداز این ایده، بهبود رتبه خودروسازی ایران به یکی از ۱۰ کشور برتر جهان و ۵ کشور برتر آسیا تا سال ۱۴۰۴ و رسیدن به جایگاه ۸ کشور برتر جهان در سال ۱۴۰۸ است.

اصلاح حاکمیت شرکتی ایران خودرو و سایپا از طریق راهبرد افزایش فاصله دولت از شرکت‌های خودروسازی و عدم امکان دخالت بلادرنگ در شرکت‌های خودروسازی، افزایش تیراژ سالیانه در دو سناریوی ادامه وضعیت فعلی و بهبود روابط بین‎الملل، تولید حداقل ۴/۱ میلیون دستگاه خودرو با برند داخلی به صورت سالیانه تا سال ۱۴۰۴ و افزایش آن تا ۲/۲ میلیون دستگاه تا سال ۱۴۰۸، صادرات سالیانه ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو به کشورهای منطقه تا سال ۱۴۰۴ و ۲۵۰ هزار دستگاه سالیانه تا سال ۱۴۰۸، افزایش میانگین وزنی عمق ساخت داخل خودروهای هر شرکت به ۷۰ درصد از ابتدای سال ۱۴۰۵، کاهش فواصل به‌روزرسانی سبک گونه‌های خودرو به ۲ سال تا سال ۱۴۰۴، کاهش فواصل به‌روزرسانی سنگین گونه‌های خودرو به ۴ سال تا سال ۱۴۰۸، ارتقای حداقل ایمنی خودروها به ۲ ستاره ایمنی تا سال ۱۴۰۴ و ۳ ستاره ایمنی تا سال ۱۴۰۸، افزایش صادرات قطعات خودرو در سناریوی ادامه وضعیت فعلی تا ۳۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۴ و ۶۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۸ و در سناریوی بهبود روابط بین‌الملل تا ۵۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۴ و ۱ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۸، افزایش نسبت تیراژ تولید سالیانه به نیروی کاری کل گروه در شرکت‌های خودروسازی به‌ نسبت ۱۴ در سال ۱۴۰۴ و ۱۸ تا سال ۱۴۰۸، کاهش هزینه‌های تولید از طریق مشترک‌سازی قطعات بین خودروهای دو شرکت، طراحی و بهره‌برداری مشترک از پلتفرم‌های داخلی ماژولار[۱] و افزایش اسقاط خودروهای فرسوده به ۵۰۰ هزار دستگاه سالیانه تا سال ۱۴۰۴ و ۸۰۰ هزار دستگاه تا پایان سال ۱۴۰۸، ازجمله اهداف و راهبردهای کلان این طرح است.

سرانجام، اقدامات و سیاست­های این طرح در قالب مواردی از قبیل اصلاح حاکمیت شرکتی خودروسازان، اصلاح سازوکار قیمت‌گذاری خودرو، افزایش عمق ساخت داخل با توجه به مقیاس اقتصادی تولید و تراز ارزی خودروسازان، افزایش رقابت­پذیری در صنعت خودرو، افزایش صادرات خودرو و قطعات، افزایش بهره‌وری تولید و اصلاح وضعیت نیروی انسانی، کاهش فساد در صنعت خودرو و افزایش اسقاط خودروهای فرسوده تعریف شده است.

با توجه به موارد بالا به نظر می‌رسد قیود اشاره شده در ایده و ارائه راهکارهای مناسب مقابله با هریک از آن‌ها، ازجمله نقاط قوت­ ایده مطرح شده است. از طرفی به دلیل تعداد زیاد قیود و همچنین قدرتمند بودن این محدودیت­ها، نیازمند یک بسته هماهنگ سیاستی بوده که در این طرح به‌خوبی مطرح شده است و همچنین در صورتی‌که تمامی موارد این بسته سیاستی به‌خوبی اجرایی شوند، می­توان از وضعیت موجود عبور کرد و شاهد تغییرات مثبت در این حوزه بود.

به منظور انجام ماموریت‌های محوله به گروه آینده‌نگری و فناوری‌های نو و همچنین ارزیابی پیشنهادها، ایده­ها و طرح­ها در جهت توسعه­ کشور، برنامه عملیاتی تحول صنعت خودرو به‌عنوان سومین ایده از مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به این مرکز ارجاع داده شده است. نشست هم­اندیشی این ایده در روز شنبه مورخ ۲ بهمن ماه ۱۴۰۰، از ساعت ۱۴:۳۰ به صورت حضوری/ مجازی در سالن دکتر حسین عظیمی این مرکز با حضور کارشناسان و خبرگان به شرح زیر برگزار شد که به نقد و بررسی ایده مذکور پرداختند.

- سید مهدی پاک­ذات، ریاست مرکز پژوهش­های توسعه و آینده‌نگری

- سعید غلامی نتاج امیری، مدیرکل دفتر خدمات پژوهشی و کاربست یافته­های پژوهشی مرکز پژوهش­های توسعه و آینده‌نگری

- محمدرضا رضایی، مدیرکل دفتر نشر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

- حمید محمدی، رئیس گروه پژوهشی آینده­نگری و فناوری­های نو مرکز پژوهش­های توسعه و آینده‎نگری

- میلاد بیگی، مدیر گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- یدالله دیوسالار، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

- سمیه پرویزی، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

- گل‌ نساء صلواتی، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

- محدثه بشیرمشهدی، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

- محمدجواد عامری شهرابی، کارشناس گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- حسین کارآزمای جهرمی، کارشناس گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- محمود مشهدی شریف، رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو

- سیدامیر احمدی، دبیر انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو

- مهدی دهاقین، رئیس ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت

- علیرضا اصغرپور، قائم مقام استراتژی شرکت ایران خودرو

- محمدصادق حاتمی، رئیس استراتژی شرکت ایران خودرو

- مازیار بیگلو، دبیر انجمن قطعه‌سازان