گزارش حاضر به مطالعه و نقد برنامه عملیاتی تحول صنعت خودرو می پردازد. در مقدمه توجیهی این ایده، وضعیت صنعت خودرو و مدل توسعه آن بررسی شده است. در این برنامه عملیاتی، مدل توسعه بر طراحی و ارتقای پلتفرم های داخلی، همچنین توسعه برندهای داخلی از طریق تمرکز بر تقویت و حمایت از قطعه سازان داخلی و همکاری با قطعه سازان و مجموعه سازان سطح اول بر اساس نوع ارتباطات بین المللی استوار شده است. در صورت وجود ارتباطات مناسب بین المللی، یکی دیگر از راه های انتقال و کسب فناوری در این برنامه عملیاتی، تصاحب و سهام داری شرکت های دارای فناوری در حوزه های مورد نیاز است. در این روش با خرید شرکت دارای فناوری، می توان بدون برداشتن گام های پیچیده، اقدام به تصاحب فناوری کرد و از دستاوردها و دارایی های شرکت در پیشبرد نیازهای فناوری بهره جست.

چشم انداز این ایده، بهبود رتبه خودروسازی ایران به یکی از ۱۰ کشور برتر جهان و ۵ کشور برتر آسیا تا سال ۱۴۰۴ و رسیدن به جایگاه ۸ کشور برتر جهان در سال ۱۴۰۸ است.

اصلاح حاکمیت شرکتی ایران خودرو و سایپا از طریق راهبرد افزایش فاصله دولت از شرکت های خودروسازی و عدم امکان دخالت بلادرنگ در شرکت های خودروسازی، افزایش تیراژ سالیانه در دو سناریوی ادامه وضعیت فعلی و بهبود روابط بین الملل، تولید حداقل ۴/۱ میلیون دستگاه خودرو با برند داخلی به صورت سالیانه تا سال ۱۴۰۴ و افزایش آن تا ۲/۲ میلیون دستگاه تا سال ۱۴۰۸، صادرات سالیانه ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو به کشورهای منطقه تا سال ۱۴۰۴ و ۲۵۰ هزار دستگاه سالیانه تا سال ۱۴۰۸، افزایش میانگین وزنی عمق ساخت داخل خودروهای هر شرکت به ۷۰ درصد از ابتدای سال ۱۴۰۵، کاهش فواصل به روزرسانی سبک گونه های خودرو به ۲ سال تا سال ۱۴۰۴، کاهش فواصل به روزرسانی سنگین گونه های خودرو به ۴ سال تا سال ۱۴۰۸، ارتقای حداقل ایمنی خودروها به ۲ ستاره ایمنی تا سال ۱۴۰۴ و ۳ ستاره ایمنی تا سال ۱۴۰۸، افزایش صادرات قطعات خودرو در سناریوی ادامه وضعیت فعلی تا ۳۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۴ و ۶۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۸ و در سناریوی بهبود روابط بین الملل تا ۵۰۰ میلیون دلار تا سال ۱۴۰۴ و ۱ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۸، افزایش نسبت تیراژ تولید سالیانه به نیروی کاری کل گروه در شرکت های خودروسازی به نسبت ۱۴ در سال ۱۴۰۴ و ۱۸ تا سال ۱۴۰۸، کاهش هزینه های تولید از طریق مشترک سازی قطعات بین خودروهای دو شرکت، طراحی و بهره برداری مشترک از پلتفرم های داخلی ماژولار[۱] و افزایش اسقاط خودروهای فرسوده به ۵۰۰ هزار دستگاه سالیانه تا سال ۱۴۰۴ و ۸۰۰ هزار دستگاه تا پایان سال ۱۴۰۸، ازجمله اهداف و راهبردهای کلان این طرح است.

سرانجام، اقدامات و سیاست های این طرح در قالب مواردی از قبیل اصلاح حاکمیت شرکتی خودروسازان، اصلاح سازوکار قیمت گذاری خودرو، افزایش عمق ساخت داخل با توجه به مقیاس اقتصادی تولید و تراز ارزی خودروسازان، افزایش رقابت پذیری در صنعت خودرو، افزایش صادرات خودرو و قطعات، افزایش بهره وری تولید و اصلاح وضعیت نیروی انسانی، کاهش فساد در صنعت خودرو و افزایش اسقاط خودروهای فرسوده تعریف شده است.

با توجه به موارد بالا به نظر می رسد قیود اشاره شده در ایده و ارائه راهکارهای مناسب مقابله با هریک از آن ها، ازجمله نقاط قوت ایده مطرح شده است. از طرفی به دلیل تعداد زیاد قیود و همچنین قدرتمند بودن این محدودیت ها، نیازمند یک بسته هماهنگ سیاستی بوده که در این طرح به خوبی مطرح شده است و همچنین در صورتی که تمامی موارد این بسته سیاستی به خوبی اجرایی شوند، می توان از وضعیت موجود عبور کرد و شاهد تغییرات مثبت در این حوزه بود.

به منظور انجام ماموریت های محوله به گروه آینده نگری و فناوری های نو و همچنین ارزیابی پیشنهادها، ایده ها و طرح ها در جهت توسعه کشور، برنامه عملیاتی تحول صنعت خودرو به عنوان سومین ایده از مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری به این مرکز ارجاع داده شده است. نشست هم اندیشی این ایده در روز شنبه مورخ ۲ بهمن ماه ۱۴۰۰، از ساعت ۱۴:۳۰ به صورت حضوری/ مجازی در سالن دکتر حسین عظیمی این مرکز با حضور کارشناسان و خبرگان به شرح زیر برگزار شد که به نقد و بررسی ایده مذکور پرداختند.

- سید مهدی پاک ذات، ریاست مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- سعید غلامی نتاج امیری، مدیرکل دفتر خدمات پژوهشی و کاربست یافته های پژوهشی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- محمدرضا رضایی، مدیرکل دفتر نشر مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- حمید محمدی، رئیس گروه پژوهشی آینده نگری و فناوری های نو مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- میلاد بیگی، مدیر گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- یدالله دیوسالار، پژوهشگر مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- سمیه پرویزی، پژوهشگر مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- گل نساء صلواتی، پژوهشگر مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- محدثه بشیرمشهدی، پژوهشگر مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری

- محمدجواد عامری شهرابی، کارشناس گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- حسین کارآزمای جهرمی، کارشناس گروه صنعت اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر

- محمود مشهدی شریف، رئیس انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو

- سیدامیر احمدی، دبیر انجمن صنفی مراکز اسقاط خودرو

- مهدی دهاقین، رئیس ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت

- علیرضا اصغرپور، قائم مقام استراتژی شرکت ایران خودرو

- محمدصادق حاتمی، رئیس استراتژی شرکت ایران خودرو

- مازیار بیگلو، دبیر انجمن قطعه سازان