اولین گزارش شبپره گالزای بلوط (Heliozelidae :Lepidoptera (.sp Heliozela از منطقه زاگرس و ایران

در طی دو دهه ضمن بررسی فون عوامل گالزای بلوط، پایش آفات برگخوار بلوط در منطقه رویشی زاگرس انجام و نوعی تورم دمبرگ و رگبرگ روی درختان بلوط مشاهده شد. بعد از بررسی ساختار آن در زیر استریومیکروسکوپ، یک نوع لارو حشره گالزا به عنوان عامل ایجاد کننده این گال تشخیص داده شد. گال ها در ابتدا سبز رنگ، فاقد شکل خاص، اغلب استوانه ای یا مخروطی شکل دارای کشیده گی افقی با قطر ۷-۲ میلیمتر بودند و روی دمبرگ و یا رگ برگ اصلی دیده شدند. شکل این گال بسیار شبیه به گالی است که در اروپا و شرق آسیا توسط زنبور Dryocosmus kuriphilus Yasumatsu روی درختان شاه بلوط ایجاد میشود. علیرغم چندین بار جمع آوری و پرورش گال های این حشره در شرایط آزمایشگاهی، موفقیت در تفریخ بالغ حشره حاصل نشد؛ اما با توجه به امکان انجام کار مولکولی روی لاروها، بخشی از ژن بارکدینگ (COI) آن تکثیر و توالی یابی شد. نتایج مشاهدات میدانی و آزمایشگاهی نشان داد این حشره تک نسلی اما خسارت گالزایی آن بسیار چشمگیر است و ضمن تغییر شکل برگ سبب زردی و خزان زودرس آن میشود. با کمک تکنیک مولکولی و مقایسه با توالی های موجود در بانک ژن، جنس این حشره شناسایی گردید؛ شبپره جنسHeliozela یکی از عوامل گال زا روی درختان بلوط محسوب میشود. حشرات بالغ آن معمولا در اوایل اردیبهشت ماه در عرصه های جنگلی ظاهر و ضمن تخم گذاری روی دمبرگ و رگبال اصلی درختان بلوطو منحصرا گونهی Quercus brantii سبب تشکیل گال روی برگ های جوان درختان میشوند. از نظر پراکنش گال های ایجاد شده توسط این شبپره را در اغلب استان های واقع شده در منطقه رویشی زاگرس حتی در مناطقی که شکل جنگل های بلوط به صورت یک توده جداگانه بودند (مانند منطقه سرسختی در استان مرکزی) مشاهده شد. فراوانی و حضور این گال در عرصه های جنگلی در همه مهر و موم ها یکسان نبوده معمولا هر چند سالی یکبار انبوهی جمعیت آن بالا میرود. این مطالعه اولین گزارش وجود شبپره گالزای بلوط از ایران است.

کلیدواژه ها:

ایران ، جنگل ، آفت ، توالی یابی ، ژن ، فیلوژنتیک.