واکاوی روابط مبانی معرفت اخلاقی با تاکید بر مبنای عقل در کشف ارزش ها از دیدگاه باربارا هرمن و ملاصدرا

یکی از مهم­ترین موضوعات حوزه معرفت­شناسی اخلاق، گفتگو در باب «مبانی» است. گرچه هر یک از عوامل میل، انگیزه، غایات الزامی، عواطف، وحی و شهود به عنوان مبنای معرفت اخلاقی شناخته شده­اند اما همواره توجه خاصی معطوف مبنای عقل بوده­است. بااین وصف، اگر میزان تاثیر عقل در کشف ارزش­های اخلاقی از یک­سو و سایرمبانی از سوی دیگر مورد سنجش قرارگیرد نحوه تاثیر هریک از مبانی مذکور چگونه خواهد بود و چه روابطی میان این مبانی معرفتی با مبنای عقل می­توان تصور نمود؟ باربارا هرمن فیلسوف آمریکایی و ملاصدرا از آراء قابل تاملی در تبیین این مسئله برخوردارند لذا بررسی دیدگاه آنها حائز اهمیت و ضروری بود. پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از تحلیل متن صورت گرفته و یافته­ها نشان داد با فرض سایر مبانی معرفت اخلاقی در کنار عقل سه رابطه متفاوت می­توان استخراج نمود. هر دو متفکر مدعی بودند میل، انگیزه و غایات واجب، از جمله مبانی نیازمند و وابسته به عقل­اند لذا با عقل رابطه «اثرپذیری» دارند. ملاصدرا مبانی وحی و شهود را پشتیبان عقل می­دانست پس رابطه وحی و شهود با عقل از نوع رابطه «اثرگذاری» تلقی­شد و نهایتا هرمن عواطف را نه پشتیبان عقل و نه به آن وابسته بلکه مبنایی کاملا مستقل از عقل می­دانست ازاین­رو دو مبنای عواطف و عقل در یک رابطه «مستقل» قرارگرفتند.

کلیدواژه ها:

روابط مبانی معرفت اخلاقی ، عقل ، کشف ارزش ها ، باربارا هرمن ، ملاصدرا