تجلی شاهنامه در هنر نگارگری

درنوشتارحاضربه شیوه تحقیق نظری به موضوع پیوند وهم گامی ادبیات فارسی با هنر نگارگری ایرانی پرداخته شده است. دراین حوزه،ادبیات زمینه های مساعدی را برای این هنر اصیل ایرانی فراهم نموده است. برای مطالعه نوع پیوند ادبیات فارسی با هنرنگارگری بررسی سنت کتاب آرایی در ایران ضروری است.کتاب آرایی ادوارمختلف به وضوح بیانگر پیوند و همبستگی نزدیک بین ادبیات و نگارگری ایرانی است. در واقع هرچه ازآثار مینیاتور و نگارگری به دست ما رسیده تصویرسازی شاهنامه ها، خداینامه ها،وقایع نگاری ها ومنظومه های عاشقانه است. در این میان شاهنامه فردوسی ازجمله کتابهایی است که در ایران، مکرر مصور و با نگارگری تزیین می شده است و همواره سرچشمه الهام هنرمندان ایرانی به خصوص نقاشان قرار گرفته است. از دوران تأسیس کتابخانه ها و نگارخانه های سلطنتی درزمان پادشاهان یا شاهزادگان فرهنگ دوست بهترین نگارگران عصربه تصویرپردازی نسخه های شاهنامه پرداخته اند. از هنگام برپایی نگارخانه های تبریز درعهد غازانخان، در دوره ایلخان مغول، شاهنامه فردوسی همواره یکی از اصلیترین منابع نگارگری به شمار آمده است. شاهنامه یک اثر حماسی و سرشار ازحس وحرکت است و بهترین کتابی بوده که صحنه های قهرمانی آن نقاشان بزرگ ایرانی را به هنرنمایی برانگیخته است صورخیال و تصویرآفرینی های فردوسی درکنار صراحت گفتار وی، جنبه روایی داشتن متن شاهنامه و مقبولیت عمومی آن،بستر و زمینه مساعدی برای به تصویرکشیدن موضوعات ورویدادها فراهم آورده است. وزن و آهنگ روایی حکیم ابوالقاسم فردوسی از نبردهای آمیخته به عشق و افسانه صحنه هایی با حس نیرومند به ذهن و خیال خواننده متبادر می سازد. این ویژگی شاهنامه،نقاشان وتصویرگران را به شوق می آورد تا صحنه های حماسی نبرد و فسانه را آنچنان که فردوسی توصیف میکند به تصویر بکشند. به همین انگیزه نقاشان بسیاری در طول سالیان درازی که از پیدایش شاهنامه می گذرد کوشیده اند به گونهای درخور صحنه های رزم و حوادث شگفتانگیز این اثرحماسی را زنده کنند. تا جایی که مصورسازی نسخه های شاهنامه به صورت یک سنت درآمده و هریک از مکاتب اصلی نگارگری نسخهای ویژه و با شکوه از آن را معرفی می نماید. در این نوشتار ضمن بررسی مختصرشاهنامه های مصوری که ازجنبه های هنری دارای اهمیت خاصی هستند ازجمله، شاهنامه مستوفی، کاما، دموت (ایلخانی) بایسنقری، طهماسب به بررسی ابعاد تأثیرگذاری این شاهکارجاویدان برمکاتب گوناگون نگارگری پرداخته خواهد شد.

کلیدواژه ها:

ادبیات ایرانی ، نقاشی ایرانی ، نگارگری ، کتاب آرایی ، شاهنامه